Qua những gợi ý soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát dưới đây, các em không chỉ trả lời được những câu hỏi tìm hiểu trong SGK mà còn thấy được những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà thơ về con đường công danh.
Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát trang 42 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca), Ngắn 1
Câu 1:
– Những yếu tố tả thực:
+ Hình ảnh bãi cát (điệp ngữ): biểu tượng cho con đường đi tìm chân lí xa xôi, mịt mù, muốn đến được đích phải đầy nhọc nhằn. Con đường đi tìm lý tưởng cao đẹp của người quân tử vô cùng gian nan và thử thách.
+ Hình ảnh người đi trên cát mờ mịt, núi muôn lớp, …vừa đi vừa lệ tuôn đầy. Qua đó thể hiện được nỗi niềm day dứt, đau xót của tác giả đi trên con đường tìm lý tưởng.
Câu 2:
Nội dung của 6 câu thơ đó là đề cập đến sự nhận thức về con đường danh lợi của Cao Bá Quát. Đó chính là nỗi chán nản của tác giả vì tự mình phải hành hạ thân xác của mình theo đuổi công danh.
Đầu tiên tác giả tự giận mình không có khả năng như người xưa, mà phải tự hành hạ mình, chán nản mệt mỏi vì công danh. Tuy nhiên sau đó, ông cũng hiểu được rằng danh lợi có tác dụng cám dỗ ghê gớm mà không ai có thể cưỡng lại được. Tác giả biết là con đường danh lợi rất khó khăn "tất cả", nhưng cũng phải theo vì hơi men của nó.
⟹ Sáu câu thơ cho thấy tư tưởng rất rõ ràng của tác giả về cong đường công danh, sự nghiệp.
Câu 3:
Tâm trạng của người lữ khách khi đi trên bãi cát là trạng chán nản, mệt mỏi rã rời. Tâm trạng bế tắc của người đi đường, chưa tìm thấy lối thoát trên đường đời. Nỗi niềm bi phẫn cực độ “ anh đứng làm chi trên bãi cát?” Câu hỏi tu từ là câu cảm thán thể hiện tâm trạng băn khoăn, dây dứt giữa việc đi tiếp hay dừng lại?
⟹ Tầm tư tưởng cao rộng của nhà thơ chính là ở chỗ đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ. Nhìn thấy con đường danh lợi đầy nhọc nhằn, đầy chông gai, tuy chưa thể tìm ra một con đường đi nào khác, song Cao Bá Quát đã thấy không thể cứ đi trên bãi cát danh lợi đó mãi được.
Câu 4:
Bài thơ sáng tác theo lối thơ cổ, câu dài, ngắn xen nhau, vần thơ bằng trắc phối nhịp nhàng, tiết tấu phong phú, giọng điệu khi thì bi tráng, khi thì u buồn…
Những lúc dừng lại suy nghĩ, câu thơ lại kéo dài ra, nhịp thơ cũng biến hóa phù hợp. Những câu thơ: “Không học được….giận khôn vơi” với nhịp điệu đều, chậm, buồn để cho thấy tác giả tự giận mình không có khả năng như người xưa, mà phải tự hành hạ mình, chán nản mệt mỏi vì công danh- lợi danh…Từng nhịp điệu của bài thơ chính là tâm trạng khi khó nhọc, khi day dứt, khi đau khổ bước trên con đường của mình.
II. Luyện tập
Bài thơ đã biểu lộ sự chán ghét của một ngời trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khát khao thay đổi cuộc sống. Tác giả đã nhận thấy rõ tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ. Từ đó đã thể hiện một Cao Bá Quát với nhân cách cao cả, không chịu thỏa hiệp với dục vọng bản thân và với thực trạng xã hội đang tiềm chứa nhiều suy thoái.
⟹ Và đó là một phần nguyên nhân giải thích lí do khiến Cao Bá Quát đã tham gia cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình phong kiến nhà Nguyễn năm 1854.
Xem trước và xem lại các bài học gần đây để học tốt Ngữ Văn lớp 11 hơn
- Soạn bài Bài ca ngất ngưởng
- Soạn bài Luyện tập thao tác lập luận phân tích
Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca), Ngắn 2
I. Về tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
Cao Bá Quát (1809? – 1855) tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên, người làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay thuộc quận Long Biên, Hà Nội). Ông mất trong cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ phong kiến nhà Nguyễn. Cao Bá Quát là một nhà thơ tài năng và bản lĩnh, được người đương thời tôn thờ là Thánh Quát. Thơ văn ông bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ, và chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam trong giai đoạn giữa thế kỉ XIX.
2. Tác phẩm
- Hoàn cảnh sáng tác: Cao Bá Quát đi thi Hội. Trên đường vào kinh đô Huế, qua các tỉnh miền Trung đầy cát trắng (Quảng Bình, Quảng Trị) (hình ảnh bãi cát dài, sóng biển, núi là những hình ảnh có thực gợi cảm hứng cho nhà thơ sáng tác bài thơ này).
- Thể thơ: thể ca hành, có tính chất tự do, phóng khoáng, không bị gò bó về số câu, độ dài của câu, niêm luật, bằng trắc, vần điệu.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
- Bãi cát dài lại bãi cát dài: mênh mông dường như bất tận, nóng bỏng.
→ Hình ảnh tả thực: đẹp nhưng dữ dội, khắc nghiệt đã gợi ý cho nhà thơ sáng tác bài thơ này.
→ Hình ảnh biểu tượng: con đường đầy khó khăn mà con người phải vượt qua để đi đến danh lợi.
- Hình ảnh người đi trên bãi cát:
+ Đi một bước như luì một bước: nỗi vất vả khó nhọc.
+ Không gian đường xa, bị bao vây bởi núi sông, biển.
+ Thời gian: mặt trời lặn vẫn còn đi.
+ Nước mắt rơi → khó nhọc, gian truân.
=> Mượn hình ảnh con người như bị sa lầy trong những bãi cát dài, để thể hiện nỗi niềm day dứt, đau xót của tác giả đi trên con đường tìm lý tưởng nhưng xã hội bù nhìn không cho ông lối thoát.
Câu 2 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Sáu câu thơ:
Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất cả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu
Người say vô số, tỉnh bao người?
có vẻ rời rạc, không gắn bó với nhau nhưng thực chất là một liên kết logic, chặt chẽ. Danh lợi (việc học hành, thi cử, để đạt tới một vị trí chốn quan trường) chính là khái niệm xâu chuỗi toàn bộ đoạn thơ. Hai câu thơ đầu thể hiện nỗi chán nản của nhà thơ vì tự mình phải hành hạ mình để theo đuổi công danh. Trong khi đó, bốn câu thơ còn lại nói về sự cám dỗ của chuyện công danh đối với người đời. Hình ảnh người đời thấy ở đâu có quán rượu ngon đều đổ xô đến, mấy ai tỉnh táo thoát ra khỏi sự cám dỗ của rượu. Danh lợi cũng dễ làm say người.
=> Sáu câu thơ là bước chuẩn bị cho kết luận của tác giả: cần phải thoát khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa.
Câu 3 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Tâm trạng của tác giả khi đi trên bãi cát là trạng chán nản, mệt mỏi rã rời. Tầm tư tưởng cao rộng của nhà thơ chính là ở chỗ đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ.
Người đi trên cát sa lầy trong cát hay chính là hình tượng kẻ sĩ cô độc, lẻ loi đầy trăn trở nhưng kì vĩ, vừa quả quyết vừa tuyệt vọng trên con đường đi tìm chân lí đầy chông gai.
Câu 4 (trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Nhịp điệu của bài thơ được tạo nên chủ yếu nhờ sự thay đổi độ dài của các câu thơ cũng như sự khác nhau trong cách ngắt nhịp của mỗi câu thơ, đem lại khả năng diễn đạt phong phú. Cách ngắt nhịp của bài thơ khá linh hoạt, khi thì là nhịp 2/3, khi lại là 4/3. Câu cuối cùng không có cặp đối, như một câu hỏi buông ra đầy ám ảnh. Nhịp điệu diễn tả sự gập ghềnh, trúc trắc của những người đi trên bãi cát dài, muốn thoát ra khỏi con đường công danh vô nghĩa, tầm thường.
III. Luyện tập
(trang 42 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Qua bài thơ này ...
Bài ca ngắn đi trên bãi cát chỉ là một minh chứng nổi bật trong toàn bộ sự nghiệp sáng tác của Cao bá Quát khi nhắc đến chuyện công danh như một nỗi ám ảnh đầy bế tắc. Ví dụ như trong bài Đắc gia thư, thị nhật tác, ông viết:
Dư sinh phù danh ngộ
Thập niên trệ văn mặc
(Đời ta lầm lỡ vì cái danh hờ
Hàng chục năm chìm đắm trong bút mực)
Và còn rất nhiều bài thơ khác, ông tỏ ra chán ghét việc học hành và thi cử văn chương để kiếm danh lợi. Vì vậy, đây là nguyên nhân khiến Cao Bá Quat nhận ra rằng cần phải làm một việc gì đó lớn lao hơn, có ý nghĩa hơn. Đó là lý do dẫn ông đến với cuộc khởi nghĩa chống lại nhà Nguyên.
Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát (Sa hành đoản ca), Ngắn 3
I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI
Câu 1:
- Yếu tố tả thực:
- Hình ảnh bãi cát:
Bãi cát – điệp ngữ nhắc đi nhắc lại
- Mờ mịt
- Núi muôn lớp
- Sóng muôn đợt
⟹ Gợi lên hình ảnh của một bãi cát dài, rất khó để xác định phương hướng.
- Người đi trên cát:
- Đi một bước lại lùi một bước → Bước đi khó khăn, mệt nhọc
- Mặt trời lặn đi chưa nghỉ → Bước đi không kể thời gian
- Nước mắt tuôn rơi, ngao ngán lòng → Chán ngán, mỏi mệt
- Anh còn đứng làm chi trên bãi cát→ Cô đơn
⟹ Hình ảnh người đi trên bãi cát cô đơn, nhỏ bé giữa mờ mịt cát bụi. Đi mà thấy phía trước là đường cùng, chẳng thấy đích là đâu.
- Ý nghĩa tượng trưng:
Bãi cát là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho con đường công danh sự nghiệp đầy gian lao, vất vả và nhọc nhằn.
Câu 2: Giải thích nội dung và sự liên kết logic của 6 câu thơ:
- Hai câu thơ đầu tiên thể hiện nỗi chán ngán, mệt mỏi của tác giả khi bản thân cứ hành hạ thân xác theo đuổi con đường công danh
- Bốn câu thơ tiếp theo chính là sự cám dỗ của con đường công danh sự nghiệp trong cuộc đời, ít ai thoát ra khỏi sự cám dỗ đó: “Người say vô số, tỉnh bao người”
⇒ Qua đó đã dẫn đến sự thức tỉnh của tác giả: cần vượt thoát khỏi con đường danh lợi
Câu 3:
-Tâm trạng của tác giả khi đi trên bãi cát : Chán nản, mệt mỏi, bế tắc.
⇒ Qua đó cho ta thấy tầm tư tưởng cao rộng của tác giả: ông nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử cầu danh
Câu 4:
Nhịp điệu bài thơ linh hoạt góp phần diễn tả thành công những cảm xúc, suy tư của nhân vật trữ tình về con đường danh lợi gập ghềnh, trắc trở.
---------------------------HẾT--------------------------
Hơn nữa, Phân tích nhân vật Bá Kiến trong truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao là một bài học quan trọng trong chương trình Ngữ Văn 8 mà các em cần phải đặc biệt lưu tâm.
Tìm hiểu chi tiết nội dung phần Soạn bài Một số thể loại văn học: Thơ, truyện để học tốt môn Ngữ Văn 11 hơn.
Trong chương trình học Ngữ Văn 11 phần Phân tích Hạnh phúc của một tang gia trong Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là một nội dung quan trọng các em cần chú ý chuẩn bị trước.
https://thuthuat.taimienphi.vn/soan-bai-bai-ca-ngan-di-tren-bai-cat-37682n.aspx