Hướng dẫn soạn bài Tự tình của Hồ Xuân Hương không chỉ giúp các em giải đáp những câu hỏi tìm hiểu trong sách giáo khoa mà còn giúp các em cảm nhận được số phận bất hạnh, khát khao hạnh phúc của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
Soạn bài Tự tình (Hồ Xuân Hương), mẫu 1
Câu 1:
Hoàn cảnh:
- Thời gian: Đêm khuya.
- Không gian: Vắng lặng, tĩnh mịch (nghệ thuật lấy động tả tĩnh).
Dễ gợi tâm trạng.
Lòng người: trơ trọi, từ “Trơ” đi liền với “cái hồng nhan” (đảo ngữ) .
⟹ Xót xa, bẽ bàng.
- Hình ảnh tương phản: Cái hồng nhan (nhỏ bé - hữu hạn) - nước non (to lớn - vô hạn).
Cô đơn, lẻ loi.
⟹ Tác giả rất cô đơn, tâm trạng buồn đau bẽ bàng. Vừa mỉa mai nhưng vừa chua chát xót xa.
Câu 2:
Hình tượng thiên nhiên trong hai câu 5 và 6 đã góp phần diễn tả tâm trạng, thái độ của nhà thơ trước số phận người con gái.
+ Biện pháp đảo ngữ ⟹ mang theo niềm phẫn uất của con người cũng như chính nhà thơ.
+ các động từ “xiên”, “đâm” kết hợp với bổ ngữ thể hiện sự ngang ngạnh, bướng bỉnh của nhà thơ.
+ Hình ảnh: rêu (mềm yếu), đá (thấp bé) không cam chịu số phận, bằng mọi cách cố vươn lên những cản trở (mặt đất, chân mây) để chứng tỏ mình.
⟹ Tạo nên những hình ảnh miêu tả sinh động, căng đầy sức sống trong những tình huống bi thảm nhất để thể hiện rõ nhất tâm trạng của nhà thơ: gắng gượng vươn lên.
Câu 3:
Hai câu kết chính là tâm trạng của tác giả về duyên phận, về tình yêu.
+ Câu 1: Một khi đã ra đi thì sẽ không bao giờ quay trở lại nữa. Sự trở lại của mùa xuân đồng nghĩa với sự ra đi của tuổi trẻ.
+ Câu 2: Một cuộc tình duyên không trọn vẹn của người phụ nữ hoặc Hồ Xuân Hương cũng ám chỉ hoàn cảnh éo le của những người phụ nữ phải chịu cảnh làm thê thiếp nhỏ bé, phải tranh giành, sẻ chia tình yêu của mình cho người phụ nữ khác.
⟹ Tác giả vừa đau buồn vừa thách thức duyên phận, dù đã gắng gượng vươn lên nhưng vẫn rơi vào bi kịch.
Câu 4:
- Bi kịch:
+ qua những hình ảnh đối: Cái hồng nhan - nước non; Đêm khuya - trơ cái hồng nhan
+ chi tiết: đưa say lại tỉnh, trăng bóng xế khuyết chưa tròn, xuân đi xuân lại lại, mảnh tình san sẻ tí con con.
⟹ Tác giả đau buồn, phẫn uất trước duyên phận hẩm hiu, lỡ làng mà phải chia sẻ tình yêu thiêng liêng.
- Khát vọng qua 2 câu luận.
⟹ Đó dù là sự sự cô đơn, dù à hoàn cảnh không được tốt đẹp, duyên phận hẩm hiu những ở tác giả vẫn luôn là khát khao được sống, được hạnh phúc.
Luyện tập:
- Giống nhau: Sử dụng thơ Nôm đường luật, mượn cảm thức về thời gian để thể hiện tâm trạng Cả hai bài đều là lời tự bạch, tự trải lòng mình của Hồ Xuân Hương.
- Khác nhau:
+ Bài I: nỗi oán hận, nỗi sầu thảm bởi đến duyên mà chẳng gặp duyên. Dẫu vậy, vẫn còn niềm tin và sự ngạo nghễ để khẳng định "thân này đâu đã chịu gì tom".
+ Bài II: Nỗi chán ngán, chua chát bẽ bàng vì có cũng như không. Kết bài thơ, có bản lĩnh mấy Hồ Xuân Hương cũng không thể dấu được nỗi chán ngán vô cùng.
Soạn bài Tự tình (Hồ Xuân Hương), mẫu 2:
I. Về tác giả, tác phẩm
- Hồ Xuân Hương người làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An nhưng chủ yếu sống ở kinh thành Thăng Long. Bà đi nhiều nơi, thân thiết với nhiều danh sĩ như Nguyễn Du. Cuộc đời, tình duyên của Hồ Xuân Hương nhiều éo le, ngang trái.
- Hồ Xuân Hương là nhà thơ nổi tiếng viết về phụ nữ, viết về đề tài trào phúng đậm chất trữ tình, đậm chất văn học dân gian. Nổi bật trong sáng tác thơ Nôm Hồ Xuân Hương là tiếng nói thương cảm với người phụ nữ, là sự khẳng định, đề cao vẻ đẹp, khát vọng của họ.
- Tự tình (bài II) nằm trong chùm thơ Tự tình gồm ba bài của Hồ Xuân Hương.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
- Thời gian: Đêm khuya.
- Không gian: trống trải, mênh mông rợn ngợp.
- Lòng người: trơ trọi, từ “trơ” đi liền với “cái hồng nhan” cùng biện pháp đảo ngữ gợi cảm giác xót xa, bẽ bàng.
- Hình ảnh tương phản: Cái hồng nhan (nhỏ bé- hữu hạn) - nước non (to lớn – vô hạn)
→ Tô đậm tâm trạng cô đơn, lẻ loi.
- Cụm từ “say lại tỉnh” gợi lên cái vòng luẩn quẩn, càng buồn, càng cảm nhận được nỗi đau của thân phận.
- Hình ảnh “Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn” là hình tượng chứa hai lần bi kịch: trăng sắp tàn (bóng xế) mà vẫn khuyết chưa tròn. Đó là sự tương đồng với người phụ nữ.
=> Ngoại cảnh cũng chính là tâm cảnh: Trăng = Người (Trăng sắp tàn mà vẫn chưa tròn – Tuổi cuân trôi qua mà hạnh phúc không trọn vẹn).
Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Hình tượng thiên nhiên trong hai câu 5 và 6 diễn tả nỗi niềm phẫn uất của con người:
Phép đối từng cặp: xiên ngang - đâm toạc; rêu từng đám - đá mấy hòn; mặt đất - chân mây...
- Biện pháp đảo ngữ kết hợp với các động từ mạnh (xiên, đâm) thể hiện sự bướng bỉnh, ngang ngạnh của Hồ Xuân Hương.
- Rêu (sinh vật mềm yếu, nhỏ bé), đá (thấp bé) không cam chịu số phận, bằng mọi cách cố vươn lên những cản trở (mặt đất, chân mây) để chứng tỏ mình→ Đá, rêu như đang oán hờn, như đang phản kháng quyết liệt với tạo hóa.
=> Hai câu thơ khẳng định sức sống mạnh mẽ, quyết liệt, muốn bứt phá rào cản để tự đi tìm hạnh phúc của tác giả.
Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Hai câu kết là tâm trạng chán chường, buồn tủi của nhân vật trữ tình:
- Cụm từ “xuân đi xuân lại lại”: Xuân của tự nhiên qua đi rồi sẽ trở lại nhưng tuổi xuân của người thì không. Từ “lại” thứ nhất là thêm một lần nữa, còn từ “lại” thứ hai mang nghĩa trở lại. Mùa xuân trở lại nhưng tuổi xuân lại qua đi.
- Nghệ thuật tăng tiến “mảnh tình – san sê- tí – con con” nhấn mạnh sự nhỏ bé dần, sự ít ỏi, sự sẻ chia trong hạnh phúc cuộc đời của Hồ Xuân Hương làm cho nghịch cảnh càng éo le hơn: mảnh tình vốn đã ít, đã bé, đã không trọn vẹn lại còn phải “san sẻ” thành ra chẳng còn gì (tí con con) nên càng xót xa, tội nghiệp.
Câu 4 (trang 19 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):
Bài thơ vừa nói lên bi kịch, vừa cho thấy khát vọng hạnh phúc của Hồ Xuân Hương. Bi kịch trong bài thơ là bi kịch của tuổi xuân, của duyên phận. Xuân đi rồi xuân lại đến, thời gian của thiên nhiên, của trời đất cứ tuần hoàn mà tuổi xuân của con người cứ mãi qua đi không trở lại. Trong hoàn cảnh ấy, sự nhỡ nhàng, sự dở dang của duyên tình càng tăng thêm sự xót xa. Rơi vào hoàn cảnh ấy, trước sự trớ trêu của số phận nhưng Hồ Xuân Hương vẫn luôn khát khao hạnh phúc, gồng mình lên để chống lại sự nghiệt ngã của số phận.
III. Luyện tập
Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1): Đọc Tự tình ...
So sánh bài thơ Tự tình I và Tự tình II của tác giả Hồ Xuân Hương
1. Giống nhau:
- Sử dụng thơ Nôm đường luật, thể hiện tài năng của tác giả trong việc sử dụng ngôn ngữ sắc sảo, tài hoa nhất là khả năng sử dụng các biện pháp nghệ thuật: đảo ngữ, phép đối, tăng tiến...
- Bộc lộ tâm trạng: nỗi buồn tủi, xót xa, phẫn uất trước cảnh duyên phận hẩm hiu.
2. Khác nhau:
- Cảm xúc trong Tự tình I là nỗi niềm của nhà thơ trước duyên phận hẩm hiu, nhiều mất mát, trước lẽ đời đầy nghịch cảnh, đồng thời là sự vươn lên của chính bản thân, thách đố lại duyên phận.
- Còn ở Tự tình II, cũng là sự thể hiện của bi kịch duyên phận muôn màng, cố gắng vươn lên nhưng cuối cùng cũng không thoát được bi kịch. Chính vì thế bi kịch như được nhân lên, phẫn uất hơn.
Soạn bài Tự tình (Hồ Xuân Hương), Ngắn 3
Câu 1:
- Hai câu đầu khái quát không gian, thời gian làm nền cho tâm trạng.
+ Thời gian: đêm khuya.
+ Không gian: yên tĩnh, mênh mông.
- Thời gian qua âm thanh văng vẳng trống canh dồn được cảm nhận bằng thính giác. Gợi sự trôi đi của thời gian, sự phá hủy của thời gian khiến lòng người rối bời.
- Từ “trơ” được đặt ở đầu câu đi liền với “cái hồng nhan” càng thể hiện nỗi xót xa, bẽ bàng, sự cô đơn, lẻ loi của người phụ nữ
⟹ Hai câu thơ đầu cho thấy tâm trạng cô đơn, buồn đau, vừa mỉa mai vừa bẽ bàng của tác giả.
- Hai câu thơ sau gợi lên cái vòng luẩn quẩn trong tình duyên. “Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn”. Đây chính là tấn bi kịch tinh thần của Hồ Xuân Hương. Hình ảnh ánh trăng gợi lên sự tương đồng với hình ảnh của người phụ nữ với hạnh phúc không vẹn tròn..
Câu 2:
Hình tượng thiên nhiên trong câu thơ 5 và 6
- “Rêu” là một sinh vật nhỏ yếu, hèn mọn nhưng cũng không chịu khuất phục, mềm yếu, nó phải xiên ngang mặt đất để sống. “Đá” vốn từng khối tròn đầy, nhưng giờ cũng nhọn hơn để đâm toạc chân mây.
- Các cụm từ “xiên ngang”, “đâm toạc” thể hiện cá tính của Hồ Xuân Hương, chứa đựng trong đó sự mạnh mẽ, quyết liệt, tìm mọi cách để vươn lên số phận.
⟹ Sức sống, sự phản kháng mãnh liệt trước thực tại của Hồ Xuân Hương.
Câu 3:
Từ “lại” thứ nhất có nghĩa là thêm một lần nữa
Từ “lại” thứ hai là sự trở lại.
⟶ Tâm trạng được trực tiếp bộc lộ: mùa xuân của đất trời thì cứ qua đi rồi lặp lại, nhưng tuổi thanh xuân của con người lại một đi không trở lại.
- “Mảnh tình” bé nhỏ lại đem san sẻ để chỉ còn “tí con con”.
⟹ Tác giả đã sử dụng nghệ thuật tăng tiến làm tăng nỗi bi thương, xót xa của thân phận, cuộc đời người phụ nữ.
Câu 4*:
Bài thơ sử dụng nhiều động từ mạnh có tác dụng nhấn mạnh, bộc lộ rõ nét tâm trạng của chủ thể trữ tình. Qua đó cho người đọc thấy được sự cô đơn, lẻ loi, bóng xế của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
II. Luyện tập
Sự giống nhau và khác nhau giữa hai bài thơ Tự tình I và Tự tình II.
| | Tự tình I | Tự tình II |
Giống | Thể thơ đường luật với niêm luật chặt chẽ. Gợi lên cái cảm nhận về thời gian tuần hoàn lặp lại Cùng thể hiện sự khổ đau trước tình duyên lỡ dở |
Khác | Sự vươn lên của nhân vật trữ tình trước số phận bất hạnh, đầy ngang trái trong tình duyên. | Sự chấp nhận trong bất lực của cái tôi trữ tình chịu nhiều đau khổ trong tình duyên. Muốn vượt thoát mà không sao vượt thoát khỏi. |
---------------------HẾT------------------------
Bài thơ Tự tình của Hồ Xuân Hương thuộc chương trình Ngữ Văn 11 cùng Phân tích bài thơ Tự tình để hiểu hơn về tác phẩm này.
https://thuthuat.taimienphi.vn/soan-bai-tu-tinh-ho-xuan-huong-38001n.aspx