Soạn bài Ca dao dân ca những câu hát về tình cảm gia đình
Soạn bài Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình, mẫu 1
I. Đọc - hiểu văn bản:
Câu 1:
- Bài ca dao 1: lời của người mẹ hát ru con
- Bài ca dao 2: lời của người con gái lấy chồng xa quê nói với mẹ.
- Bài ca dao 3: lời của con cháu nói với ông bà.
- Bài ca dao 4: lời của cha mẹ dặn dò con cái hoặc lời anh em tâm sự với nhau.
Em khẳng định như vậy là dựa vào nội dung của mỗi bài ca dao.
Câu 2:
* Tình cảm mà bài ca dao 1 muốn diễn tả là tình cảm của cha mẹ đối với con cái, nhắc nhở công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ:
- Ví công cha với núi ngất trời: khẳng định sự lớn lao
- Ví mẹ là nước ở ngoài biển Đông thể hiện chiều sâu, chiều rộng.
⟹ Hình ảnh mẹ không lớn lao như người cha nhưng luôn gần gũi, rộng mở hơn.
* Cái hay:
- Sử dụng phép so sánh “công cha – núi ngất trời”, “nghĩa mẹ - nước ở biển Đông” => Công sinh thành của cha mẹ là rất to lớn.
- Hình ảnh: cù lao chín chữ là cụ thể hóa về công cha, nghĩa mẹ, tình cảm biết ơn của con cái.
- Ngôn ngữ: sử dụng từ láy “mênh mông”
- Âm điệu: nhắn nhủ, tâm tình.
* Những câu ca dao tương tự:
- Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
- Ơn cha nặng lắm ai ơi
Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng cưu mang.
…
Câu 3:
* Bài 2 là tâm trạng của người phụ nữ lấy chồng xa quê.
* Phân tích tâm trạng:
- Thời gian: “chiều chiều” - gợi buồn, gợi nhớ nhưng nó không phải một lần mà chiều nào cũng vậy, nỗi buồn cứ chồng chất lên nhau làm cho cô gái đó càng nhớ nhà, nhớ mẹ da diết.
- Không gian: “ngõ sau” là ngõ vắng hoe, heo hút, thế là chiều nào cô cũng đứng ở đó để trông về quê mẹ. Trong cái khung cảnh ảm đạm, người phụ nữ đứng có một mình, thui thủi mới càng nhỏ bé và đáng thương hơn bao giờ hết.
- Hành động: “đứng”, “trông” về quê mẹ.
- Nỗi niềm: “ruột đau chín chiều” tức là cô đau nhiều bề
⟹ Nỗi nhớ mẹ của người con gái trong bài ca dao này rất da diết.
Câu 4:
* Bài 3 là diễn tả nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà.
* Phân tích:
- Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh để diễn tả tình cảm ấy: nỗi nhớ được so sánh với nuộc lạt buộc trên mái nhà. Mà như chúng ta biết, so sánh với nuộc lạt mái nhà là so sánh với sự vô cùng, vô kể bởi nuộc lạt có rất nhiều.
⟹ Tình cảm, nỗi nhớ của con cháu với ông bà là không đếm được.
- Cái hay của cách diễn đạt này nằm ở cách dùng từ “ngó lên” chỉ sự thành kính và hình ảnh so sánh “nỗi nhớ - nuộc lạt” ngoài ý nghĩa chỉ nỗi nhớ vô kể, không đếm được nó còn thể hiện sự kết nối bền chặt tình cảm máu mủ, tình cảm huyết thống của những người trong gia đình mà cụ thể là của con cháu đối với ông bà.
Câu 5:
* Trong bài 4, tình cảm anh em thân thương được diễn tả:
Trước hết, được diễn tả bằng các từ ngữ “chung”, “cùng chung”, “hòa thuận”, “vui vầy” để thể hiện rằng anh em luôn luôn hòa thuận, vui vẻ với nhau.
Tiếp theo, có sử dụng phép so sánh: sự yêu quý nhau của anh em được so sánh với “như thể tay chân”. Anh em cũng như tay chân phải biết gắn kết, nương tựa lẫn nhau thì gia đình mới êm ấm, hạnh phúc.
Đặc biệt, cái hay ở đây là dùng những từ ngữ mộc mạc, quen thuộc, dễ hiểu khi nói về sự gắn bó thân thiết của tình anh em.
Câu 6:
Những nghệ thuật được cả 4 bài sử dụng:
- Thể thơ lục bát.
- Cách ví von, so sánh.
- Những hình ảnh gần gũi, quen thuộc trong đời sống hàng ngày.
- Ngôn ngữ không theo hình thức đối đáp mà chỉ là lời nhắn nhủ, tâm tình.
II. LUYỆN TẬP:
Câu 1:
* Tình cảm diễn ra trong 4 bài ca là những tình cảm về gia đình.
Những câu ca thuộc chủ đề này thường là lời ru của mẹ, lời của cha mẹ, ông bà nói với con cháu, lời của con cháu nói về cha mẹ, ông bà và thường dùng các hình ảnh so sánh, ẩn dụ quen thuộc để bày tỏ tâm tình, nhắc nhở về công ơn sinh thành, về tình mẫu tử và tình anh em ruột thịt.
Câu 2: Những câu ca dao có nội dung tương tự:
- Công cha đức mẹ cao dày
Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ
Nuôi con khó nhọc đến giờ
Trưởng thành con phải biết thờ song thân.
- Chị em như chuối nhiều tàu
Tấm lành che tấm rách đừng nói nhau nặng lời.
- Mẹ già ở tấm lều tranh
Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con
Soạn bài Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình, mẫu 2
Câu 1 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1): Phân tích từng bài ca dao có thể thấy
- Bài 1
+ đây là lời của cha mẹ nói với con
+ dấu hiệu là tiếng gọi con ơi
- Bài 2
+ đây là lời người con gái lấy chồng xa quê nói với mẹ hướng về quê mẹ
+ dấu hiệu đối tượng hướng đến quê mẹ. Trong ca dao ngõ sau và bến sông thường gắn với tâm trạng người phụ nữ
- Bài 3
+ lời của con cháu nói với ông bà hoặc người thân
+ dấu hiệu đối tượng của nỗi nhớ là ông bà , nuộc lạt, mái nhà hường gợi nhớ nững người thân thương
- Bài 4
+lời của người lớn nói với người nhỏ trong gia đình
+ dấu hiệu nội dung câu hát là lời tâm sự
Câu 2 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Nội dung bài ca dao là muốn nói đến công lao to lớn của cha mẹ với con cái và bổn phận trách nhiệm của con cái
- Cái hay của bài ca này là:
+ công lao của cha mẹ được cụ thể hóa bằng các hình ảnh to lớn vĩnh hằng: núi ngất trời, biển mênh mông
+ sử dụngcác hình ảnh biểu trưng lối nói truyền thống của người Việt cha là núi mẹ là biển
+ lời nhắc nhở được lồng vào bài hát dân gian dễ nhớ dễ thuộc dễ đi vào lòng người khiến người đọc nhận thức và suy ngẫm
- Sưu tầm các câu tương tự
+ Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con
+ Mẹ nuôi con biển hồ lai láng
Con nuôi mẹ kể tháng kể ngày
Câu 3 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Tâm trạng của nhân vật trữ tình là tâm trạng người con gái lấ chồng xa quê. Cảnh tượng trong bài ca dao đã thể hiện điều đó , cụ thể
+ thời gian là buổi chiều , không phải một mà là nhiều chiều như thế. Chiều chiều gợi buồn gợi nhớ bởi đó là thời gian của đoàn tụ gia đình >< sự="" bơ="" vơ="" lạc="" lõng="" của="" người="" con="">
+ ngõ sau: vắng lặng heo hút → số phận người con gái trong gia đình nhà chồng, che giấu những giọt nước mắt tủi hờn
+ quê mẹ là hình ảnh quê nhà vơi những kỉ niệm đẹp ấm cúng tình mẫu tử thiêng liêng
Câu 4 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Bài 3 diễn tả nỗi nhớ sự kính yêu ông bà
- Những tình cảm đó được diễn tả bằng các hình thức so sánh bao nhiêu .....bấy nhiêu
- Cái hay trong cách diễn đạt đó thể hiện ở chỗ
+ từ ngó lên thể hiện sự kính trọng của con cháu với ông bà
+ hình ảnh nuộc lạt mái nhà thể hiện sự gắn bó bền chặt của những người trong gia đình và công lao ông bà khó nhọc cần cù gây dựng gia đình cho con cháu
+ cách so sánh bao nhiêu ...bấy nhiêu đã cụ thể hóa nỗi nhớ công lao vốn trừu tượng của ông bà
+ hình thức thơ lục bát → nỗi nhớ da diết sâu đậm
Câu 5 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Trong bài 4 tình cảm anh em được diễn tả: khác với người xa, các từ cùng một. Anh em tuy hai mà một: cùng cha mẹ, cùng sướng khổ...
- Quan hệ anh em được so sánh bằng hình ảnh: như thể tay chân (dùng các bộ phận cơ thể bằ xương bằng thịt để so sánh với tình nghĩa anh em)
→ thể hiện sự gắn bó thiêng liêng, nhắc nhở anh em phải biết đùm bọc yêu thương giúp đỡ lẫn nhau
Câu 6 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong cả bốn bài:
+ thể thơ lục bát
+ các hình ảnh dân gian quen thuộc
+ thường có biện pháp so sánh
Luyện tập
Bài 1 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Tình cảm được diễn tả trong bốn bài ca dao là tình cảm gia đình
- Những tình cảm ấy thường kín đáo sâu lắng chân thành tiêu biểu cho tâm tình người lao động
Bài 2 (trang 36 Ngữ Văn 7 Tập 1):
Sưu tầm một số bài ca dao khác có nội dung tương tự
+ Chiều chiều ngó ngược ngó xuôi
Ngó không thấy mẹ, bùi ngùi nhớ thương
+ Có cha có mẹ thì hơn
Không cha không mẹ như đờm không dây
+ Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chũ hiếu mới là đạo con
+ Anh em như thể chân tay
Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần
Xem tiếp các bài soạn để học tốt môn Ngữ Văn lớp 7
https://thuthuat.taimienphi.vn/soan-bai-ca-dao-dan-ca-nhung-cau-hat-ve-tinh-cam-gia-dinh-lop-7-37790n.aspx
- Soạn bài Những câu hát về tình yêu quê hương, đất nước, con người
- Soạn bài Từ láy