Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn), Ngữ văn lớp 10, Cánh Diều

Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn), Ngữ văn lớp 10 - Cánh Diều

Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây

I. Chuẩn bị

1. Tóm tắt nội dung bao quát của văn bản (Tác phẩm kể lại sự kiện gì? Xảy ra trong bối cảnh thời gian, không gian như thế nào? Chủ đề của tác phẩm là gì?)
Đoạn trích "Chiến thắng Mtao Mxây" kể chuyện tù trưởng Mtao Mxây vừa lúc Đăm Săn cùng dân làng đi vắng đã kéo người tới cướp phá buôn làng của chàng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đánh Mtao Mxây để cứu vợ về. Mở đầu đoạn trích là cảnh Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây để đòi vợ. Trong trận chiến giữa Mtao Mxây và Đăm Săn diễn ra hai hiệp. Hiệp thứ nhất, Đăm Săn đâm Mtao Mxây nhưng không thủng. Hiệp thứ hai, Đăm Săn được sự giúp đỡ của ông trời đã chiến thắng Mtao Mxây và cứu vợ về. Chứng kiến chiến thắng của Đăm Săn, tôi tớ của Mtao Mxây đã nguyện đi theo Đăm Săn. Dân làng mở tiệc ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn và chào đón những người mới gia nhập vào cộng đồng của mình.
2. Nhân vật chính là ai? Nhân vật được miêu tả ở phương diện nào?
- Nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây.
- Nhân vật được miêu tả ở phương diện: ngoại hình, thái độ, lời nói, hành động.
3. Biện pháp nghệ thuật nổi bật của văn bản là gì? Lời người kể chuyện và lời nhân vật được thể hiện như thế nào?
- Biện pháp nghệ thuật nổi bật của văn bản là so sánh, phóng đại.
- Lời người kể chuyện được thể hiện thông qua các đoạn tự sự và đoạn miêu tả giữa các đoạn hội thoại của nhân vật.
- Lời nhân vật: chủ yếu là đối thoại giữa Đăm Săn với Mtao Mxây và Đăm Săn với dân làng.

II. Đọc hiểu

1. Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố nào?
Trả lời:
Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố:
+ Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên đẽo hình Mặt Trăng.
+ Đầu cầu thang đẽo hình chim ngói.
+ Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.
2. Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây.
Trả lời:
- Chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây:
+ Khiên tròn như đầu cú, gươm óng ánh như cầu vồng.
+ Dữ tợn như một vị thần.
+ Đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi.
+ Mặc một cái áo dày nút.
+ Dáng tần ngần do dự, mỗi bước mỗi đắn đo.
=> Mtao Mxây hiện lên với vẻ dữ tợn và hèn nhát.
3. Chú ý biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.
Trả lời:
- Biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây:
+ Điệp ngữ: "Một lần xốc tới, chàng vượt một...", "vun vút qua..."
+ Phóng đại: "vượt qua một đồi tranh", "vượt qua một đồi lồ ô".
=> Tác dụng: Thể hiện sự đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây và nhấn mạnh vào sức mạnh của Đăm Săn.
4. Chú ý chi tiết ông Trời giúp đỡ Đăm Săn.
Trả lời:
- Chi tiết ông trời giúp đỡ Đăm Săn được thể hiện qua câu nói: "Thế ư, cháu? Vậy thì cháu lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được".
=> Sự giúp đỡ của thần linh đối với Đăm Săn thể hiện sự phù trợ của thiên nhiên đối với con người đi theo chính nghĩa.
5. Lời nói và hành động của dân làng cho biết tình cảm của cộng đồng đối với tù trưởng Đăm Săn như thế nào?
Trả lời:
- Lời nói của dân làng:
+ "Không đi sao được! Tù tưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?".
+ "Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã".
+ "Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cà hoang, người nhà giàu cần đầu chúng tôi nay đã không còn nữa!".
- Hành động của dân làng:
+ "Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước".
+ "Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng".
=> Ba lần dân làng nói "không đi sao được" và hành động ùn ùn như kiến mối mang của cải về cho Đăm Săn đã cho thấy tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ, tự hào của dân làng về người tù trưởng tài ba dũng cảm và ước muốn về một tập thể giàu có, hùng mạnh. Vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn đã khiến dân làng tin tưởng tuyệt đối và sẵn sàng phục tùng Đăm Săn.
6. Tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn.
Học sinh mô tả theo trí tưởng tượng của mình.
Trả lời:
Không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn diễn ra hết sức nào nhiệt, tươi vui. Dân làng từ già tới trẻ tập trung ở nhà tù tưởng Đăm Săn. Đàn ông to lớn khỏe mạnh thì mổ trâu, giết bò để ăn mừng. Phụ nữ trong làng người thì chuẩn bị đồ ăn, người thì đánh chiêng, đánh trống. Các già làng ngồi kể những câu chuyện xa xưa về những vị anh hùng có công lớn cho lũ trẻ. Tất cả tạo nên một khung cảnh tấp nập, rộn ràng với âm thanh huyên náo. Mọi người ăn uống no say, chuyện trò không biết chán.
7. Chú ý vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn.
Trả lời:
- Vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn được thể hiện qua chi tiết:
+ "Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa".
+ "Chàng Đăm Săn ăn uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không viết chán".
+ "Đăm Săn có chiêng đống voi bầy, có bạn nêm như xếp".
+ "Đầu đội khăn nhiễu, vai mang nải hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó".
+ "Danh tiếng đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn. Từ khắp mọi miền, người ta khiêng rượu khiêng lợn đến."
+ "Cả miền Ê- đê Ê-ga ca ngợi Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước".
+ "Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, tao đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre".
+ "Chàng Đăm Săn hiện ra là một trang tù trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy".
+ "Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dật, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ".
8. Chú ý nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn.
Trả lời:
- Nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn:
+ Biện pháp phóng đại: "thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn cháy hết ống le, thịt dê ăn,...", "uống không biết say, ăn không biết no", "bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ, sức chàng ngang voi đực",...
+ Biện pháp điệp ngữ: "ăn đến cháy đen",...
+ Biện pháp so sánh: "Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre", "Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dật,
+ Biện pháp liệt kê: "lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai,...",...
- Tác dụng: Nhấn mạnh vẻ đẹp phi thường, kì vĩ của người anh hùng Đăm Săn.

Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn), Ngữ văn lớp 10, Cánh Diều

III. Trả lời câu hỏi

1. Nêu những sự kiện chính trong văn bản "Chiến thắng Mtao Mxây". Hãy chỉ ra lời người kể chuyện, lời nhân vật, chi tiết thần kì trong văn bản.
Trả lời:
- Những sự kiện chính:
+ Cuộc giao đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.
+ Dân làng ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn.
- Lời người kể chuyện: là những đoạn tự sự, đoạn miêu tả ngắn giữa các đoạn hội thoại.
Ví dụ:
"Đăm Săn bừng tỉnh, chộp ngay một cái chày mòn, ném trúng vành tai kẻ địch. Cái giáp của Mtao Mxây tức thì rơi loảng xoảng. Mtao Mxây tháo chạy. Hắn tránh quanh chuồng lợn, Đăm Săn phá tan chuồng lợn. Hắn tránh quanh chuồng trâu, Đăm Săn phá tan chuồng trâu. Cuối cùng, hắn ngã lăn quay ra đất".
- Lời nhân vật: chủ yếu lời đối thoại của Đăm Săn với Mtao Mxây và dân làng.
Ví dụ:
"Mtao Mxây - Ở diêng, ơ diêng, để ta làm lễ cầu phúc cho diêng một trâu! Ta cho thêm diêng một voi.
Đăm Săn - Sao ngươi còn cúng trâu cầu phúc cho ta? Chẳng phải vợ ta ngươi đã cướp, đùi ta ngươi đã đâm rồi sao?"
- Chi tiết thần kì:
+ "Đăm Săn đớp được miếng trầu. Chàng nhai trầu, sức chàng tăng lên gấp bội".
+ "Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung".
+ "Cây giáo thần, cây giáo dính đầy những oan hồn của chàng nhằm đùi Mtao Mxây phóng tới, trúng nhưng không thủng. Chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng".
+ Ông Trời giúp đỡ Đăm Săn.
2. Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật nào? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây.

3. Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản (ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản,...)
Trả lời:
- Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản là biện pháp phóng đại.
- Thể hiện qua một số chi tiết: "Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung", "uống không biết say, ăn không biết no", "bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ, sức chàng ngang voi đực",...
- Tác dụng:
+ Diễn tả được vẻ đẹp ngoại hình, sức mạnh của Đăm Săn và không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn.
+ Thể hiện hình tượng người anh hùng Đăm Săn với những sức mạnh, tài năng, phẩm chất và vẻ đẹp phi thương, dũng cảm xả thân vì cộng đồng trong chiến đấu chống kẻ thù và chinh phục tự nhiên.
4. Hãy làm sáng tỏ đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích "Chiến thắng Mtao Mxây".
Trả lời:
Đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích "Chiến thắng Mtao Mxây":
- Không gian: cộng đồng.
- Thời gian: thời gian gắn với lịch sử cộng đồng của một dân tộc, bộ lạc, chế độ.
- Cốt truyện: được tổ chức theo chuỗi sự kiện (biến cố) sắp xếp theo trình tự nhất định: cái này tiếp cái kia, xô đẩy nhau buộc phải giải quyết, giải quyết xong thì truyện dừng lại.
- Nhân vật: người anh hùng có sức mạnh, tài năng, phẩm chất và vẻ đẹp phi thường, dũng cảm xả thân vì cộng đồng trong chiến đấu chống kẻ thù và chinh phục tự nhiên.
- Người kể chuyện: ngôi thứ ba với thái độ thành kính, ngưỡng vọng.
5. Phân tích một số câu nói và hành động của dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng Ê-đê đối với người anh hùng.
Trả lời:
- Lời nói của dân làng:
+ "Không đi sao được! Tù tưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?".
+ "Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã".
+ "Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cà hoang, người nhà giàu cần đầu chúng tôi nay đã không còn nữa!".
- Hành động của dân làng:
+ "Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước".
+ "Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng".
=> Cho thấy tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ, tự hào của dân làng về người tù trưởng tài ba dũng cảm và ước muốn về một tập thể giàu có, hùng mạnh dưới sự dẫn dắt của người anh hùng Đăm Săn.
6. Đoạn trích phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?
Trả lời:
- Đoạn trích phản ánh lịch sử và văn hóa của đồng bào Ê-đê nói riêng và Tây Nguyên nói chung. Đồng thời, ca ngợi vẻ đẹp của tù trưởng anh hùng đã lập nên những kí tích lẫy lừng với sức mạnh phi thường, trọng danh dự, thiết tha với cuộc sống yên bình, phồn thực của thị tộc, sẵn sàng hi sinh lợi ích cá nhân, xả thân vì lợi ích của cộng đồng.
- Điều ấy vẫn còn nguyên vẹn giá trị và ý nghĩa với cuộc sống hôm nay vì nó không chỉ cung cấp cho người đọc vốn tri thức về lịch sử, văn hóa của người Ê-đê nói riêng và Tây Nguyên nói chung mà nó còn thể hiện khát vọng của người dân về sự phồn thịnh của bộ tộc và người lãnh đạo có những phẩm chất cao quý.
7. Hãy minh họa trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng một bức vẽ hoặc một đoạn văn miêu tả (khoảng 8-10 dòng).
Trả lời:
Trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được chia làm hai hiệp diễn ra tương đối kịch tích. Trong hiệp thứ nhất, Đăm Săn một lần xốc tới vượt một đồi tranh, một lần xốc tới nữa, vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Trong khi đó, Mtao Mxây bước cao bước thấp, chạy hết bãi tây sang bãi đông. Hắn vung dao chém một cái nhưng chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu. Thế là Đăm Săn lại múa. Chàng múa trên cao gió như bão, múa dưới thấp, gió như lốc, chạy nước kiệu quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Cây giáo thần nhằm đùi Mtao Mxây phóng tới nhưng không thủng. Sang hiệp thứ hai, Đăm Săn được ông trời giúp sức. Đăm Săn ném cái chày mòn trúng vành tai kẻ địch. Mtao Mxây tháo chạy quanh chuồng lợn, chuồng trâu. Chạy đến đâu, Đăm Săn phá tan đến đó. Cuối cùng hắn ngã lăn quay ra đất và bị giết chết bởi cây giáo của Đăm Săn.

Chiến thắng Mtao Mxây (trích Sử thi Đăm Săn) không chỉ ca ngợi vẻ đẹp phi thường của người anh hùng Đăm Săn mà còn làm nổi bật màu sắc văn hóa Tây Nguyên. Hi vọng bài soạn Taimienphi.vn cung cấp sẽ giúp các em nắm được nội dung của tác phẩm.

https://thuthuat.taimienphi.vn/soan-bai-chien-thang-mtao-mxay-trich-su-thi-dam-san-ngu-van-lop-10-canh-dieu-70941n.aspx
Các bài soạn văn mẫu lớp 10 khác:
- Soạn bài Thần Trụ trời (Thần thoại Việt Nam), Ngữ văn lớp 10, Cánh Diều
- Soạn bài Ra-ma buộc tội (Trích sử thi Ra-ma-ya-na, Van-mi-ki), Ngữ văn lớp 10, Cánh Diều