Bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh- tác giả, bố cục, nội dung, dàn ý, phân tích

Tổng hợp kiến thức bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh

I. TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả Hữu Thỉnh

- Hữu Thỉnh: Tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
- Năm 1963, ông nhập ngũ vào binh chủng Tăng - Thiết giáp rồi trở thành cán bộ văn hóa, tuyên huấn trong quân đội và bắt đầu sáng tác thơ.
- Ông đã tham gia Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khóa III, IV, V. Từ năm 2000, ông là Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam. Từ năm 2005, Hữu Thỉnh là Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam. Từ năm 2010, ông trở thành Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên Hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam kiêm Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam.
- Năm 2012, ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

2. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ được Hữu Thỉnh sáng tác vào gần cuối năm 1977 (sau ngày giải phóng đất nước 2 năm) trong một cuộc thi sáng tác thơ ca tại trại hè. Bài thơ được in lần đầu ở báo Văn nghệ, sau đó in trong tập thơ Từ chiến hào đến thành phố (xuất bản năm 1991).

3. Bố cục

- Khổ 1: Những tín hiệu báo hiệu thu về và cảm xúc ngỡ ngàng, ngạc nhiên của tác giả
- Khổ 2: Khung cảnh thiên nhiên lúc giao mùa từ hạ sang thu
- Khổ 3: Những biến chuyển của đất trời khi sang thu và suy ngẫm triết lí về đời người của tác giả.

4. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật

a. Giá trị nội dung

Sang thu là những cảm nhận hết sức tinh tế của nhà thơ trước khoảnh khắc giao mùa và những suy ngẫm của tác giả về cuộc đời ẩn chứa qua bức tranh thiên nhiên ấy.

b. Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ năm chữ ngắn gọn, hàm súc.
- Sử dụng các biện pháp tu từ đặc sắc, hình ảnh thơ giàu sức gợi.
- Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị.

5. Sơ đồ tư duy

6. Dàn ý bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh

a. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Hữu Thỉnh.
- Giới thiệu khái quát về tác phẩm "Sang thu".

b. Thân bài

* Khổ 1: Những tín hiệu trong phút giây giao mùa từ hạ sang thu

- Những tín hiệu thu sang:
+ Tín hiệu mùa thu độc đáo: hương ổi - mùi hương dân dã mộc mạc, đặc trưng làng quê Bắc Bộ đầu thu.
+ Chi tiết "gió se": gió se lạnh, hơi khô.
+ Động từ "phả": gió đưa hương ổi bay xa đánh thức cả một không gian làng quê.
+ "Sương chùng chình": nghệ thuật nhân hóa qua từ láy "chùng chình": gợi những hạt sương li ti mềm mại, giăng màn qua ngõ, màn sương như dùng dằng, như cố ý chậm lại, nửa sang thu nửa còn như luyến tiếc mùa hạ.

- Tâm trạng của con người:
+Từ "bỗng": mở đầu bài thơ gợi cảm giác bất ngờ.
+ Những tín hiệu thu sang nhưng nó rất nhẹ nhàng, mơ hồ nên nhà thơ vẫn băn khoăn: "Hình như thu đã về"
+ Tình thái từ "hình như": thể hiện cảm giác hoài nghi, bối rối khi nhận ra mùa thu.

* Khổ 2: Quang cảnh trời đất khi sang thu

- Hai câu đầu: dấu hiệu của mùa thu không còn mơ hồ, mờ ảo mà đã rõ nét hơn.
+ Không gian: cao hơn, xa rộng hơn với bầu trời và dòng sông
+ Cấu trúc đối nhịp nhàng, phép nhân hóa: "Sông được lúc dềnh dàng - Chim bắt đầu vội vã".

- Hai câu sau: bức tranh giao mùa tuyệt đẹp:
+ Thu đang ở nơi cửa ngõ nên đám mây mới chỉ vắt nửa mình.
+ Cụm từ "vắt nửa mình", gợi đám mây như một dải lụa mềm mại, bồng bềnh vắt sang bầu trời thu → dùng hình ảnh của không gian: đám mây, để diễn tả sự vận động của thời gian.

* Khổ 3: Những biến đổi của đất trời và suy ngẫm của tác giả về cuộc đời

- Hai câu đầu: Các phó từ chỉ mức độ: đã, vẫn, cũng
=> Chỉ mức độ của nắng , mưa, sấm, chớp đã chừng mực và ổn định hơn:
+ Ánh nắng cuối hạ vẫn còn nồng nhưng đã bớt oi ả, gay gắt.
+ Những cơn mưa chợt đến, chợt đi của mùa hè đã vơi dần.
+ Những tiếng sấm cũng thưa thớt với thanh âm nhỏ dần.
→ Những dư âm còn sót lại của mùa hạ đã nhạt dần và cảnh sắc mùa thu trở nên đậm nét hơn.

- Hai câu cuối: Suy ngẫm của tác giả về cuộc đời con người
+ Tả thực: hàng cây đã lớn, đã trải qua bao mùa thay lá, sẽ vững vàng hơn trước những tiếng sấm bất ngờ.
+ Phép nhân hóa và ẩn dụ: Sấm là những vang động bất thường, những khó khăn của cuộc đời, Hàng cây đứng tuổi như người từng trải, họ sẽ vững vàng hơn trước những tác động, những sóng gió của cuộc đời.

c. Kết bài

Khái quát về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

II. CÁC BÀI PHÂN TÍCH, CẢM NHẬN BÀI THƠ SANG THU 

1. Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh

Giữa bộn bề mưu sinh của cuộc sống, chẳng mấy ai còn bận tâm hay dành thời gian để cảm nhận thời khắc giao mùa. Nếu mùa xuân là của của sự sống đâm chồi nảy lộc, mùa hạ là mùa của hoa thơm trái ngọt, mùa đông là mưa dầm gió bấc thì mùa thu là mùa của lá rơi và kỷ niệm. Bài thơ “Sang thu” của nhà thơ Hữu Thỉnh thực sự đã mang giây phút giao mùa sang thu chạm đến sự rung động của người đọc. Khoảnh khắc nhận ra thu về vừa ấn tượng lại dịu dàng và rất tinh tế.

Đối với Hữu Thỉnh, dấu hiệu để nhận biết mùa thu sang không phải là lá vàng rơi rụng mà là hương ổi chín thơm ngọt ngào. Một mùi hương tuy bình dị, dân dã nhưng lại rất đặc trưng và quen thuộc.

“Bỗng  nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”

Từ “bỗng” mở đầu bài thơ cho thấy tác giả khi ấy rất ngỡ ngàng, bất chợt nhận ra một mùi hương thân thuộc từ trong ngọn gió se se lạnh. Động từ “phả” được đảo lên đầu câu không chỉ diễn tả sự giao thoa, hòa quyện giữa hương ổi và gió se ...(Còn tiếp)

>> Xem chi tiết Phân tích bài thơ Sang thu tại đây.

2. Cảm nhận về bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh

Trong nền văn học hiện đại Việt Nam, Hữu Thỉnh được biết đến qua những sáng tác mang đậm xúc cảm bâng khuâng, vấn vương thể hiện một hồn thơ tinh tế, nhạy cảm. Điều này được thể hiện rõ qua bài thơ "Sang thu" được sáng tác vào cuối năm 1977. Thông qua thi phẩm, chúng ta có thể thấy được sự chuyển biến nhẹ nhàng của thời khắc giao mùa từ cuối hạ sang thu trong không gian làng quê ở vùng đồng bằng Bắc Bộ qua tâm hồn nhạy cảm và tinh tế của tác giả.

Với tâm hồn yêu thiên nhiên, tác giả Hữu Thỉnh đã mở rộng mọi giác quan để cảm nhận những biến chuyển của đất trời. Bước đi của thời gian trong khoảnh khắc giao mùa được miêu tả trước hết qua cảm nhận của khứu giác:

"Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se"

Nếu như "ông hoàng thơ tình" Xuân Diệu miêu tả mùa thu với bức tranh những chiếc lá rơi rụng tựa như "áo mơ phai dệt lá vàng", nhà thơ Lưu Trọng Lư đắm mình trong không gian tĩnh lặng: "Con nai vàng ngơ ngác/ Đạp trên lá vàng khô",... thì tác giả Hữu Thỉnh miêu tả "hương ổi" là tín hiệu giao mùa khi đất trời từ hạ sang thu...(Còn tiếp)

>> Xem chi tiết bài Cảm nhận bài thơ Sang thu tại đây.

3. Cảm nhận về khổ thơ đầu bài Sang Thu

Hữu Thỉnh là nhà thơ viết khá nhiều về con người, thiên nhiên, về những cảnh vật đời thường của cuộc sống. Tác phẩm "Sang thu" của ông là một trong những bài thơ hiện đại viết về bức tranh mùa thu của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ rất đặc sắc. Khổ thơ đầu bài thơ đã gợi tả những dấu hiệu biến chuyển của đất trời cùng cảm nhận của tác giả khi bất chợt nhận ra mùa thu đã về.

Một năm trời đất có bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, thế nhưng dường như mùa thu là mùa mà các thi nhân dành cho nó một sự ưu ái riêng biệt. Và tác giả Hữu Thỉnh cũng vậy, ông đã vẽ lên bức tranh mùa thu về bằng những nét vẽ hết sức đặc sắc, mang đậm phong vị của vùng đồng bằng Bắc Bộ:

"Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se"

Ổi là thức quả quen thuộc đối với người dân Việt Nam. Nó đại diện cho mùa thu, gợi nhắc đến đêm rằm trung thu với những mâm cỗ rực rỡ sắc màu. Vào khoảnh khắc buổi sáng giao mùa, nhà thơ bỗng bất chợt nhận ra mùi hương quen thuộc đang chờn vờn trong gió thu se lạnh. 

>> Xem chi tiết bài Cảm nhận về khổ thơ đầu bài Sang Thu tại đây.

4. Cảm nhận khổ thơ cuối bài Sang thu