Soạn bài Sự phát triển của từ vựng sẽ giúp các em hiểu được quá trình và cách thức phát triển của từ vựng qua việc hoàn thiện những bài tập thực hành trang 55 SGK Ngữ văn 9 tập 1.
Soạn bài Sự phát triển của từ vựng trang 55 SGK Ngữ văn 9 tập 1
SOẠN BÀI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG TRANG 55 SGK NGỮ VĂN 9 TẬP 1 (NGẮN 1)
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ
Câu 1 (trang 55 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
- Từ kinh tế trong bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác là cách nói ngắn gọn của từ kinh bang tế thế, nghĩa là trị nước cứu đời.
- Nghĩa của từ kinh tế ngày nay khác hẳn với nghĩa trong bài thơ, nó chỉ hoạt động lao động sản xuất, trao đổi, phân phối sản phẩm...
→ Nghĩa của từ có thể biến đổi theo, không ngừng bổ sung và phát triển.
Câu 2 (trang 55 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
- Bộ hành chơi xuân (nghĩa gốc): mùa chuyển tiếp từ đông sang hạ, mùa đầu năm thời tiết ấm dần cây cối phát triển.
- Ngày xuân em... (nghĩa chuyển): chỉ tuổi trẻ → hình thành theo phương thức ẩn dụ (tương đồng).
- Khăn hồng trao tay (nghĩa gốc): bộ phận cơ thể người, để cầm nắm.
- Tay buôn người (nghĩa chuyển): người chuyên hoạt động giỏi về một môn, một nghề, lĩnh vực nào đó → hình thành theo phương thức hoán dụ (gần gũi).
LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 56 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Tìm nghĩa của từ "chân" trong các câu:
a. nghĩa gốc, chỉ một bộ phận của cơ thể.
b. nghĩa chuyển → hoán dụ.
c. nghĩa chuyển → ẩn dụ.
d. nghĩa chuyển → ẩn dụ.
Câu 2 (trang 57 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Trà trong các trường hợp trà a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tâm sen, trà khổ qua (mướp đắng),... được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ: sản phẩm từ thực vật được chế biến thành dạng khô, để pha nước uống.
Câu 3 (trang 57 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Trong các từ đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng,... từ đồng hồ được dùng với nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ : dụng cụ đo có bề ngoài giống đồng hồ.
Câu 4 (trang 57 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Câu 5 (trang 57 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
“mặt trời” trong câu thứ hai được sử dụng theo phép tu từ ẩn dụ. Bác Hồ giống như mặt trời mang theo ánh sáng tự do, độc lập. Đây là hiện tượng nghĩa gốc phát triển thành nghĩa chuyển nhưng mang tính tạm thời, chỉ có nghĩa trong ngữ cảnh này.
Xem trước và xem lại các bài học gần đây để học tốt Ngữ Văn lớp 9 hơn
- Soạn bài Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
- Soạn bài Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự
- Soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí
SOẠN BÀI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG TRANG 55 SGK NGỮ VĂN 9 TẬP 1 (NGẮN 2)
I. Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ ngữ
Câu 1 (trang 55 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Từ “kinh tế” trong thơ của Phan Bội Châu có nghĩa là “kinh bang tế thế”, muốn nói đến hoài bão cứu nước của những người yêu nước.
- Từ “kinh tế” hiện nay không dùng như vậy mà chỉ các ngành nghề đem lại nền thu nhập cho đất nước.
- Nghĩa của từ đã được thay đổi.
Câu 2 (trang 55 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
a,
- Từ “xuân” trong câu “Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân” được dùng với nghĩa gốc chỉ mùa xuân.
- Từ “xuân” trong câu “Ngày xuân em hãy còn dài” được dùng với nghĩa chuyển chỉ tuổi trẻ, tuổi thanh xuân.
- Hiện tượng chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.
b,
-Từ “tay” trong câu “Giở kim thoa với khăn hồng trao tay” được dùng với nghĩa gốc chỉ một bộ phận trên cơ thể.
- Từ “tay” trong câu “Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người” được dùng theo nghĩa chuyển chỉ kẻ buôn người.
- Hiện tượng chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ.
LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 56 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
a, Nghĩa gốc chỉ bộ phận cơ thể người
b, Nghĩa chuyển theo phương thức hoán dụ
c, Nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ
d, Nghĩa chuyển theo phương thức ẩn dụ
Câu 2 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Giống: Đều mang nét nghĩa đã chế biến, để pha nước uống
- Khác: kết hợp với tên của nguyên liệu chế biến
Câu 3 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
Nghĩa chuyển của đồng hồ là nó không chỉ dùng để đo giờ phút mà còn dùng để đo số điện, lượng nước và lượng xăng.
Câu 4 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Hội chứng:
+ Hội chứng suy giảm miễn dịch.
+ Hội chứng “phong bì”.
- Ngân hàng:
+ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
+ Ngân hàng máu.
+ Ngân hàng đề thi.
- Sốt:
+ Sốt cao.
+ Sốt giá.
- Vua:
+ Ông vua.
+ Vua đầu bếp.
+ Vua điện ảnh.
Câu 5 (trang 57 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Từ “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo biện pháp nghệ thuật ẩn dụ.
- Không phải hiện tượng một nghĩa gốc chuyển thành nhiều nghĩa vì:
+ Mặt trời ở câu thơ thứ nhất chỉ mặt trời tự nhiên.
+ Mặt trời trong câu thơ thứ hai chỉ Bác Hồ. Nghĩa được chuyển theo phương thức ẩn dụ.
SOẠN BÀI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG TRANG 72 SGK NGỮ VĂN 9 TẬP 1 (NGẮN 3)
I. Tạo từ ngữ mới
Câu 1 (trang 72 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
- Điện thoại di động: điện thoại nhỏ, không dây, được sử dụng trong khu vực phủ sóng của hãng cho thuê bao.
- Kinh tế tri thức: nền kinh tế cần có hàm lượng tri thức cao.
- Sở hữu trí tuệ: quyền sở hữu, sử dụng với kết quả lao động trí óc cao.
- Đặc khu kinh tế: khu vực kinh tế chuyên dành riêng để thu hút vốn đầu tư của nước ngoài.
Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Những từ ngữ trong tiếng Việt được cấu tạo theo mô hình X + tặc là: không tặc, hải tặc, lâm tặc, tin tặc, đạo tặc, ...
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài
Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Những từ Hán việt trong đoạn trích:
a. Thanh minh, tiết, lễ, tảo mộ, hội, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân.
b. Bạc mệnh, duyên phận, thần, linh, chứng giám, thiếp, đoan trang, tiết, trinh bạch, ngọc.
Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Những từ tiếng Việt dùng để chỉ các khái niệm:
a. AIDS (viết tắt của từ Acquyred Immued Deficiency Syndrome)
b. Marketing (từ gốc Anh).
Các từ trên đều có nguồn gốc từ nước ngoài.
LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Mô hình có khả năng tạo từ ngữ mới như kiểu x + tặc:
- X + nghiệp: nông nghiệp, công nghiệp, ngư nghiệp, thương nghiệp,...
- X + viện: thư viện, học viện, bệnh viện, thẩm mĩ viện, ảnh viện,...
- X + hoá: ôxi hoá, lão hoá, công nghiệp hoá, thương mại hoá, hiện đại hoá,...
Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
- Thương hiệu là nhãn hiệu hàng hóa được người tiêu dùng biết trên thị trường.
- Cầu truyền hình là hình thức xem truyền hình tại chỗ, có thể đối thoại trực tiếp với nhau thông qua Camera tại các khoảng cách xa.
- Đa dạng sinh học là phong phú về gien, về giống loài sinh vật trong tự nhiên.
- Đường cao tốc là đường được thiết kế riêng, cho phép xe chạy với tốc độ cao.
- Thư điện tử là thư được gửi qua mạng internet.
Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
- Từ mượn tiếng Hán: mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, ca sĩ, nô lệ.
- Từ mượn ngôn ngữ Châu Âu: xà phòng, ô tô, ôxi, rađiô, cà phê, canô.
Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
Từ vựng thường được phát triển bằng hai cách thức:
- Phát triển nghĩa của từ: nghĩa gốc, nghĩa chuyển.
- Phát triển về số lượng từ ngữ: tạo từ ngữ mới hoặc mượn tiếng nước ngoài.
- Từ vựng của một ngôn ngữ luôn thay đổi để đáp ứng nhu cầu giao tiếp, nhận thức của con người trong điều kiện tự nhiên, xã hội không ngừng vận động, phát triển.
SOẠN BÀI SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG TRANG 72 SGK NGỮ VĂN 9 TẬP 1 (NGẮN 4)
I. Tạo từ ngữ mới
Câu 1 (trang 72 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
- Điện thoại di động: Có kích thước nhỏ, mang theo người, dùng để liên lạc.
-Quyền sở hữu trí tuệ: Quyền sở hữu những sản phẩm lao động trí tuệ của con người.
- Kinh tế tri thức: Nền kinh tế hoạt động chủ yếu dựa trên sản phẩm có hàm lượng tri thức cao.
- Đặc khu kinh tế: Khu vực dành riêng để thu hút vốn, công nghệ nước ngoài với ưu đãi riêng.
Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
-Không tặc: Những kẻ cướp trên máy bay.
-Hải tặc: Những kẻ chuyên đi cướp biển.
-Lâm tặc: Những kẻ khai thác bất hợp pháp tài nguyên rừng.
-Tin tặc: Những kẻ ăn cắp dự liệu thông tin trên mạng.
II. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài
https://thuthuat.taimienphi.vn/soan-bai-su-phat-trien-cua-tu-vung-37720n.aspx
Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
a, thanh minh, lễ, tiết, tảo mộ, hội, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân.
b, bạc mệnh, duyên, phận, thần, linh, chứng giám, thiếp, đoan trang, tiết, trinh bạch, ngọc.
Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):
a, AIDS
b, Maketing
Những từ này đều là từ mượn tiếng Anh.
LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 74 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- X + trường: thị trường, chiến trường, thương trường, thao trường, lâm trường, công trường...
- X + tập: học tập, kiến tập, sưu tập, tuyển tập, toàn tập...
- X + học: văn học, hóa học, sử học, khảo cổ học, thực vật học, tâm lí học, khoa học.
Câu 2 (trang 74 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Thương hiệu: nhãn hiệu thương mại có uy tín trên thị trường.
- Cơm bụi: cơm giá rẻ, thường bán ở những quán nhỏ, tạm bợ.
- Đường cao tốc: Đường dành cho các loại xe di chuyển với tốc độ cao.
- Vua đầu bếp: Người có khả năng nấu ăn ngon, sáng tạo.
- Công viên nước: nơi chủ yếu diễn ra các trò chơi liên quan đến nước.
Câu 3 (trang 74 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Từ mượn tiếng Hán: mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, ca sĩ, nô lệ
- Từ mượn ngôn ngữ châu Âu: xà phòng, ô tô, ra đi ô, cà phê, ca nô.
Câu 4 (trang 74 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
- Cách phát triển từ vựng
+ Bổ sung ý nghĩa cho từ ngữ đã có.
+ Tăng số lượng từ ngữ bằng cách kết hợp các từ với nhau hoặc vay mượn tiếng nước ngoài.
- Ngôn ngữ của một ngôn ngữ rất khó để thay đổi tuy nhiên nó có thể làm mới mình hoặc làm giàu mình lên bằng những cách trên.