Mã độc tống tiền (ransomware) đang trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với người dùng internet. Loại phần mềm độc hại này có thể mã hóa dữ liệu và buộc nạn nhân phải trả tiền chuộc để khôi phục. Hiểu rõ về cách thức hoạt động của nó sẽ giúp bạn bảo vệ thiết bị khỏi nguy cơ bị tấn công.
Ransomware có thể làm tê liệt toàn bộ hệ thống, làm mất dữ liệu nghiêm trọng. Nắm bắt cách thức hoạt động của nó và áp dụng các biện pháp phòng tránh là cách tốt nhất để bảo vệ thông tin cá nhân và doanh nghiệp.
Lịch sử Ransomware
Mã độc tống tiền lần đầu xuất hiện vào năm 2005-2006 do các nhóm tội phạm tại Nga phát triển. Ban đầu, nó lây nhiễm rộng rãi ở Nga, Belarus, Ukraine và Kazakhstan với các biến thể như Archievus và Troj_Cryzip.A.
Những phiên bản đầu tiên có cách thức hoạt động khá đơn giản: tập tin trong thư mục My Documents bị mã hóa, sau đó chuyển vào một tệp Zip có mật khẩu. Để lấy lại dữ liệu, nạn nhân phải thanh toán qua E-Gold, một nền tảng giao dịch phổ biến thời điểm đó. Tuy nhiên, sau khi nền tảng này bị đóng cửa vào năm 2009 vì liên quan đến hoạt động rửa tiền, kẻ tấn công bắt đầu sử dụng Bitcoin và thẻ ghi nợ trả trước để thu tiền chuộc.
Đến cuối những năm 2000, loại mã độc này trở nên tinh vi hơn. Một số biến thể, như Reveton, mạo danh cơ quan thực thi pháp luật để đe dọa người dùng. Khi bị nhiễm, màn hình sẽ hiển thị cảnh báo giả, cáo buộc nạn nhân vi phạm bản quyền và yêu cầu nộp "tiền phạt". Cách thức này giúp ransomware lan rộng khắp châu Âu, Mỹ, Úc, Canada và New Zealand.
Năm 2012, ransomware tiếp tục phát triển mạnh khi nhắm vào Windows Master Boot Record (MBR) – thành phần giúp hệ điều hành khởi động. Khi hệ thống bị nhiễm, mã độc thay thế MBR bằng một thông báo tống tiền, buộc nạn nhân phải thanh toán qua QIWI, một nền tảng thanh toán trực tuyến của Nga, để lấy lại quyền truy cập thiết bị.
Các biến thể phổ biến
- Crypto malware: Mã hóa tập tin và yêu cầu tiền chuộc để mở khóa.
- Locker malware: Khóa toàn bộ hệ thống, khiến người dùng không thể sử dụng thiết bị.
- Scareware: Hiển thị cảnh báo giả về lỗi hệ thống hoặc virus để lừa người dùng mua phần mềm vô dụng.
Ransomware lây lan như thế nào?
1. Qua email giả mạo (phishing email)
- Email chứa tệp đính kèm độc hại hoặc đường link dẫn đến trang web lừa đảo.
- Khi người dùng mở tệp, mã độc sẽ được kích hoạt và bắt đầu mã hóa dữ liệu.
2. Tấn công qua phần mềm không an toàn
- Các ứng dụng hoặc phần mềm bẻ khóa có thể chứa ransomware.
- Cập nhật hệ thống không đầy đủ làm tăng nguy cơ bị tấn công.
3. Lợi dụng lỗ hổng bảo mật
- Tấn công thông qua các lỗ hổng chưa được vá trong hệ điều hành và phần mềm.
- Một số ransomware khai thác giao thức RDP (Remote Desktop Protocol) để xâm nhập thiết bị.
Dấu hiệu thiết bị bị nhiễm ransomware
1. Cảnh báo đòi tiền chuộc xuất hiện
Màn hình hiển thị thông báo yêu cầu thanh toán bằng Bitcoin hoặc các loại tiền điện tử khác.
2. Không thể mở tập tin hoặc truy cập hệ thống
- Các tập tin bị đổi tên hoặc có phần mở rộng lạ.
- Máy tính bị khóa, chỉ hiển thị hướng dẫn thanh toán.
3. Hiệu suất hệ thống giảm đáng kể
- Máy tính chạy chậm bất thường do mã độc đang hoạt động ngầm.
- Quá trình CPU và ổ cứng tăng cao đột ngột.
Cách bảo vệ thiết bị khỏi ransomware
1. Cập nhật phần mềm và hệ điều hành
- Luôn cài đặt bản cập nhật mới nhất để vá các lỗ hổng bảo mật.
- Sử dụng hệ điều hành và phần mềm có bản quyền.
2. Sử dụng phần mềm diệt virus mạnh mẽ
- Cài đặt và kích hoạt tính năng chống ransomware trên các phần mềm bảo mật.
- Một số phần mềm như Windows Defender, Avast, Kaspersky cung cấp công cụ chống mã độc tống tiền.
3. Không tải tệp từ nguồn không đáng tin cậy
- Tránh mở email từ người gửi lạ hoặc có nội dung đáng ngờ.
Không tải và cài đặt phần mềm từ trang web không chính thống.
4. Sao lưu dữ liệu thường xuyên
- Sử dụng ổ cứng ngoài hoặc dịch vụ lưu trữ đám mây để sao lưu định kỳ.
- Giữ ít nhất một bản sao lưu ngoại tuyến để tránh bị mã hóa bởi ransomware.
Nên làm gì khi bị mã độc tống tiền?
Khi phát hiện thiết bị bị nhiễm mã độc tống tiền, điều quan trọng nhất là không hoảng loạn và thực hiện các bước xử lý sau:
1. Ngắt kết nối internet ngay lập tức
Điều này giúp ngăn chặn mã độc lây lan sang các thiết bị khác hoặc tải thêm dữ liệu độc hại từ máy chủ của kẻ tấn công.
2. Không trả tiền chuộc
Việc thanh toán không đảm bảo rằng bạn sẽ lấy lại dữ liệu. Đồng thời, nó còn khuyến khích hacker tiếp tục tấn công.
3. Sử dụng công cụ giải mã miễn phí
Một số chương trình như Avast Ransomware Decryption Tool hoặc Kaspersky Ransomware Decryptor có thể giúp khôi phục dữ liệu mà không cần trả tiền chuộc.
4. Cài đặt lại hệ thống nếu cần thiết
Nếu không thể giải mã tập tin, cài đặt lại hệ điều hành từ bản sao lưu là lựa chọn tốt nhất để loại bỏ mã độc hoàn toàn.
https://thuthuat.taimienphi.vn/ransomware-la-gi-cach-bao-ve-thiet-bi-cua-ban-khong-bi-ransomware-23485n.aspx
Để giảm nguy cơ bị tấn công, việc cài đặt phần mềm bảo mật là rất quan trọng. Tải Miễn Phí khuyến nghị bạn sử dụng các phần mềm diệt virus uy tín như Avast, Kaspersky hoặc Windows Defender, giúp phát hiện và ngăn chặn các mối đe dọa ngay từ đầu.