Đề bài: Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước - Nguyễn Khoa Điềm
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Khoa Điềm và bài thơ Đất nước.
- Giới thiệu 9 câu thơ đầu của bài Đất nước.
- “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi/ Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể:
+ Đất nước đã có từ rất lâu, rất xa trước kia mà chẳng ai biết được chính xác là từ bao giờ.
+ Khi ta cất tiếng khóc chào đời thì đất nước đã hiện hữu.
+ Đất Nước đã bắt đầu có từ các câu chuyện thần thoại, truyền thuyết rất xa xưa.
- Những hình ảnh văn hóa gắn liền với Đất Nước:
+ “miếng trầu”: hình ảnh quen thuộc gắn liền với thời ông bà, gợi sự tích trầu cau mang ý nghĩa tượng trưng cho tình nghĩa anh em gắn bó, thân thiết, tình cảm vợ chồng thủy chung, tình nghĩa.
+ “trồng tre đánh giặc”: cây tre là hình ảnh thường đại diện cho con người Việt Nam cần cù, chăm chỉ, bất khuất, kiên cường. Câu thơ gợi lên quá trình trưởng thành của đất nước trong chiến tranh cũng như ca ngợi nhân dân ta luôn giữ vững tinh thần yêu nước từ thuở ban sơ đến giờ.
+ “tóc mẹ bới sau đầu”: hình ảnh quen thuộc, gắn liền với cuộc sống bình dị của nhân dân.
+ “gừng cay muối mặn”: thành ngữ, nhắc nhớ tình cảm vợ chồng sắc son, sâu nặng, mặn mà.
+ “cái kèo”, “cái cột”: là cột nhà vững chãi, bền chặt giúp cho căn nhà tránh được gió bão, thú dữ. Ngôi nhà đó chính là tổ ấm để mọi người quây quần đoàn tụ, từ đó hình thành nên làng xã và Đất Nước.
+ “Hạt gạo phải xay, giã, giần, sàng”: hoạt động gắn liền với nền nông nghiệp, văn hóa lúa nước của nhân dân ta từ trước tới nay.
- “Đất Nước có từ ngày đó…”: Đất Nước có từ khi chúng ta có truyền thống, có văn hóa và phong tục tập quán riêng biệt, khác với các quốc gia khác -> Đất nước Việt Nam đặc biệt, độc đáo, không dễ bị nhầm lẫn -> Lòng tự tôn dân tộc của tác giả.
=> Cách nhìn mới mẻ về cội nguồn của Đất Nước, về vẻ đẹp truyền thống của dân tộc => Đất Nước không ở đâu xa mà cực kì gần gũi thân thương, gắn bó với đời sống con người.
- Nghệ thuật:
+ Sử dụng các hình ảnh dân gian quen thuộc, hình ảnh giàu sức liên tưởng, gợi cảm.
+ Sử dụng thành ngữ, ca dao
+ Lời thơ nhẹ nhàng với giọng điệu thủ thỉ, tâm tình.
- Đánh giá lại nội dung, nghệ thuật trong 9 câu thơ đầu của bài Đất nước
- Khẳng định tài năng của tác giả Nguyễn Khoa Điềm
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa..." mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó...
Khổ thơ thứ nhất (9 câu đầu): Sau khi điểm qua hai quá trình "bắt đầu" và "lớn lên" của đất nước, tác giả khẳng định: "Đất Nước có từ ngày đó..." - từ rất xa xưa. Những cái xa xưa thường hay xa lạ, nhưng đất nước thì không - đất nước gần gũi với mọi người
Mở đầu là những lời bình dị nhưng hàm súc: "Khi ta lớn lên, Đất Nước đã có rồi". Đất nước thành bậc tiền nhân. Mọi người đều được nuôi dưỡng từ đất nước... Nhắc lại điệp khúc "ngày xửa ngày xưa...", tác giả muốn chứng tỏ đất nước hình thành từ rất lâu, đất nước có trong từng lời mẹ kể.
Gắn liền với sinh hoạt gia đình: "Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn". Tứ thơ này làm sống lại nhiều câu tục ngữ, ca dao và truyện Trầu cau bi thương, tình nghĩa. Qua hình ảnh "miếng trầu", Nguyễn Khoa Điềm "nhân dân hóa" thơ mình và có thêm một bằng chứng về đất nước hình thành từ xa xưa. Tuy vậy, đất nước chỉ lớn lên với truyền thống: "dân mình biết trồng tre mà đánh giặc" và quá trình hình thành nhiều phong tục, tập quán:
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Nguyễn Khoa Điềm thật sự xúc động khi nói đến:"Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn". Đó lời ngợi ca tình nghĩa, thuỷ chung trong gian khó. Chữ "thương" giúp thơ ông gần văn học bình dân. "Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi"- điều ấy, hiển nhiên như khi ta lớn lên đã có ông bà, cha mẹ... Đất nước gắn bó, thân thiết như người ruột thịt và bao công việc lao động khác:
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đó là lúc con người khép lại thời "dã man" bước vào giai đoạn văn minh. Tứ thơ "cái kèo, cái cột thành tên" còn gợi tập tục đặt tên mộc mạc để mong sự bình yên. Đất nước ta gắn liền với nền nông nghiệp lúa nước: "Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng". Làm nên hạt gạo trắng thơm phải trải qua nhiều công đoạn, phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt. Quá trình hình thành đất nước cũng đau đớn như chuyện nhân loại hoài thai, sinh nở.
Từ những lời phân tích trên đây, có thể thấy Nguyễn Khoa Điềm đã khai thác một cách triệt để vốn văn hoá dân gian. Hàng loạt câu tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích, phong tục, tập quán đã được tái tạo, sáng tạo lại. Không chỉ hay ở phương diện câu chữ, cấu trúc và lời kết đoạn đã gây được ấn tượng. "Khi ta lớn lên đất nước đã có rồi", đất nước bắt đầu, đất nước lớn lên... chặng đường nào cũng song hành với cuộc sống nhân dân. Tác giả nêu nhiều chứng cứ để làm sáng tỏ kết luận: "Đất Nước có từ ngày đó..." - từ "ngày xửa ngày xưa mẹ thường hay kể". Trong suốt quá trình ấy, đất nước gắn bó với mọi gia đình và từng cá nhân. Đó là cơ sở vững chắc để tác giả tiếp tục triển khai tư tưởng Đất Nước này là đất Nước Nhân dân ở 3 khổ thơ sau.
-----------------------
Như vậy Taimienphi.vn đã gợi ý cho các em cách Phân tích 9 câu đầu bài thơ Đất nước của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Tiếp theo, để củng cố kiến thức đã học, hiểu rõ hơn về nội dung của bài thơ, các em có thể tham khảo danh sách các bài văn hay lớp 12 chuyên về phân tích bài thơ Đất nước như Phân tích tư tưởng đất nước của nhân dân đã được thể hiện trong đoạn thơ Đất Nước , Phân tích phong cách triết luận trữ tình của Nguyễn Khoa Điềm trong Đất nước, Tư tưởng Đất Nước của nhân dân được thể hiện như thế nào trong đoạn trích Đất Nước, Phân tích tư tưởng đất nước của nhân dân đã được thể hiện trong đoạn thơ Đất Nước,...