Cúng Giao thừa là một trong những nghi thức rất quan trọng, không thể thiếu khi thời gian chuyển giao năm cũ sang năm mới của mỗi gia đình. Bên cạnh hoa quả, bài văn khấn đêm Giao thừa, thì tùy vào phong tục tập quán, vùng miền, điều kiện tài chính mà mâm cúng Giao thừa trong nhà và ngoài trời của mỗi gia đình là khác nhau.
Cúng Giao thừa, còn được nhiều nơi gọi là cúng trừ tịch, tống cựu nghinh tân. Đây là lễ cúng quan trọng, mang ý nghĩa là bỏ hết những điều cũ, những cái xui của năm cũ để năm mới đón những điều mới tốt đẹp hơn.
Bởi theo dân gian lưu truyền, cứ mỗi một năm lại có một vị thần xuống cai quản nhân gian. Cứ chuẩn bị sang năm mới, vị thần cũ sẽ bàn giao công việc cho vị thần mới xuống cai quản. Do đó, lễ cúng đêm Giao thừa được xem là cúng để tiễn đưa vị thần cũ và đón ông vị thần mới, đồng thời thể hiện tấm lòng thành kính của con cháu đối với tổ tiên, mong một năm mới đến bình an, hạnh phúc và gặp nhiều may mắn. Vì thế, từ trước đến nay, cúng Giao thừa được các gia đình thực hiện ở ngoài trời, trong nhà và cả trong bếp, mong các thần linh và tổ tiên chứng giám.
Lễ cúng Giao thừa rất quan trọng, cần chuẩn bị tươm tất kể cả cúng trong nhà và ngoài trời. Tuy nhiên, do mỗi nơi sẽ cúng vị thần hay tổ tiên mà cách chuẩn bị mâm lễ cúng cũng khác nhau.
Mâm cúng ngoài trời (nhiều gia đình còn gọi là mâm cúng ngoài sân) là lễ cúng tiễn các vị thần cai quản hạ giới, tiễn ông cũ và đón ông mới. Bên cạnh sắm lễ đầy đủ thì mâm lễ cúng vào đêm Giao thừa ngoài trời chỉ đặt ở hướng Bắc (cúng Thượng Đế) hoặc hướng Đông (cung Thiên tử (vua)).Thông thường, mâm lễ cúng ở ngoài trời gồm có:
* Mâm lễ cúng mặn đêm Giao thừa ở ngoài trời
Nếu như bạn muốn cúng mặn ở ngoài trời vào Giao thừa thì bạn có thể chuẩn bị những món đồ sau:
- 3 hoặc 5 nén hương.
- 1 mũ cánh chuồn.
- 1 lọ hoa tươi.
- 1 đĩa gạo.
- 1 đĩa muối.
-1 chén nước, 1 chén rượu.
- Vàng mã.
- 1 đĩa hoa quả.
- 1 khoanh giò lụa.
- 1 con gà luộc.
- 1 chiếc bánh chưng hoặc là 1 đĩa xôi gấc.
- Trầu cau.
* Mâm lễ cúng Giao thừa ngoài trời đồ chay
Còn nếu chuẩn bị đồ chay thì bạn có thể sắm đồ như sau:
- 3 hoặc 5 nén hương.
- Tiền vàng mã.
- Trầu cau.
- Bánh kẹo.
- Đèn.
- Đĩa xôi.
- Đĩa gạo.
- Đĩa muối.
- Sớ cúng quan hành khiển.
- Mũ giấy cánh chuồn.
- Bia lon hoặc lon nước ngọt.
- Chén nước.
- Chén rượu.
Lễ cúng Giao thừa trong nhà là lễ cúng ông Thổ công, vị thần cai quản ở trong nhà. Do đó, mâm cỗ cúng Giao thừa trong nhà cũng tương tự như ở ngoài trời nhưng sẽ không sắm mũ chuồn.
* Mâm cúng đêm Giao thừa miền Bắc
Mâm lễ cúng Giao thừa của người miền Bắc thường là các món ăn truyền thống xuất hiện vào dịp Tết, gồm có 4 bát và 4 đĩa. Nếu như gia đình nào có điều kiện thì sẽ làm số lượng tăng thêm như 6 bát, 6 đĩa hoặc có thể là 8 bát và 8 đĩa. Gồm có những món sau đây:
- Bát mọc.
- Bát miến nấu lòng gà.
- Bát móng giò hầm măng.
- Bát bóng nấu thập cẩm.
- Đĩa bánh chưng.
- Đĩa giò xào.
- Đĩa nem.
- Đĩa nộm.
- Đĩa thịt gà luộc.
- Đĩa giò lụa.
- Đĩa hành muối.
* Mâm cúng đêm Giao thừa miền Trung
Ngoài món bánh chưng, bánh tét thì mâm cúng của người miền Trung vào đêm Giao thừa sẽ gồm có:
- Dưa món.
- Giò lụa Huế.
- Thịt đông.
- Thịt heo luộc.
- Bát măng khô ninh.
- Đĩa ram.
- Đĩa cá chiên.
- Miến nấu.
- Chả Huế.
* Mâm cúng đêm Giao thừa miền Nam
Khác với 2 miền trên, mâm cúng đêm Giao thừa của người miền Nam đơn giản hơn rất nhiều, thường chỉ có trái cây, trà, bánh mứt, hương hoa... và các món ăn như:
- Bánh tét củ kiệu.
- Chả giò.
- Thịt kho hột vịt.
- Canh khổ qua nhồi thịt.
- Canh măng tươi.
- Gỏi tôm thịt.
- Dưa giá.
Không chỉ cúng trong nhà, ngoài trời, nhiều gia đình sống trong nhà mặt đất còn chuẩn bị thêm cả mâm cúng trong bếp nhằm mong các vị thần phù hợp, mang đến những điều tốt đẹp, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Đối với mâm cỗ trong bếp, các gia đình chuẩn bị mâm cỗ gồm có những món đồ như sau:
- Hoa quả gồm có sung, thanh long, đu đủ chín, táo, na, ớt 5 quả hoặc mướp đắng.
- Muối.
- Gạo
Bởi theo ông cha ta, muối, ớt ném ra đường sau khi cúng xong sẽ giúp xua đuổi những xui xẻo, đen đủi. Ngoài ra, đu đủ chín bổ ăn hết, quả sung treo ở chạn bát và gạo mang đi nấu cơm cúng mang đến một năm đầy đủ, sung túc.
Ngoài ra còn một số món ăn khác tùy theo thành tâm của gia chủ.
Để hút lộc, bạn nên đặt mâm cúng hướng Nam (hướng Hỷ thần) hoặc hướng Đông (hướng thần Tài). Bạn cần nhớ là người khấn quay mặt tới hướng Nam hoặc hướng Đông chứ không phải tính hướng đặt con gà trên mâm cúng. Khác với trong nhà, cúng ở ngoài sân, bạn cần chuẩn bị trước một chiếc bàn vững chãi để đặt đồ rồi trải tấm vải sạch lên trên. Sau đó, bạn mới đặt mâm cúng lên bàn.
Mâm cúng chay sẽ được sắp xếp theo vị trí như sau:
- Ở giữa mâm cúng, đặt bánh kẹo, đĩa xôi. Ở bên cạnh là đặt muối, gạo, vàng tiền.
- Nếu là đĩa hoa tươi thì bạn đặt vào trong mâm. Còn lọ hoa thì bạn đặt cạnh mâm cúng.
- Ở phía bên tay trái mâm lễ, bạn đặt lon nước ngọt, bia.
- Ở phía trước mâm, bạn đặt chén nước và rén rượu.
- Ở bên phải mâm, bạn đặt nến hoặc đèn cầy.
- Ở nơi thoáng nhất và bên cạnh mâm cúng, bạn đặt sớ khấn.
- Mũ cánh chuồn có thể đặt bên cạnh mâm cúng.
- Hương thắp đã cháy, đặt xuống mâm hoặc có thể cắm vào trong chén gạo hoặc chén muối.
Mâm cúng mặn sẽ được sắp xếp theo vị trí như sau:
- Gà: Con gà luộc để nguyên, cho miệng ngậm bông hồng đỏ. Đặt gà vào trong đĩa ở giữa mâm cúng rồi hướng đầu ra phía ngoài vành mâm.
- Bánh chưng: Bóc hết lá, cởi bỏ dây, không cắt khúc. Đặt bánh ở cạnh con gà. Nếu cúng bằng xôi gấc thay cho bánh chưng thì bạn thay vị trí của bánh chưng.
- Giò lụa: Lọt vỏ và cắt thành khoanh đặt vào trong đĩa nhỏ, cạnh bánh chưng hoặc xôi gấc.
- Đĩa hoa quả: Đặt ở phía sau gà và bánh chưng.
- Trên vành mâm, đặt vàng mã và trầu cau.
- Trước mâm lễ, đặt rượu và chén nước.
- Ở cạnh hoặc phía sau mâm, đặt mũ cánh chuồn.
- Đặt lọ hoa tươi ở bên cạnh.
- Hương thắp cắm vào đĩa xôi, chén gạo hay có thể đặt xuống mâm.
Nghi thức cúng đêm Giao thừa cũng được thực hiện nghiêm chỉnh nhằm thể hiện lòng thành đến các vị thần linh, tổ tiên. Sau khi chuẩn bị mâm cúng Giao thừa đầy đủ, người làm lễ cúng sẽ thực hiện các nghi thức:
- Mặc quần áo gọn gàng và chỉnh tề.
- Thắp đèn hoặc nến, rót trà, rượu rồi khấn vái theo văn khấn. (Văn khấn giao thừa này có thể viết vào trong giấy để đọc)
- Sau khi hết 3 tuần hương, người thực hiện nghi lễ sẽ hóa tờ viết giấy văn khấn cùng với vàng mã đã dâng lên.
Văn khấn cũng là thứ không thể thiếu được trong lễ cúng Giao thừa. Nếu như bạn chưa học thuộc, bạn có thể ghi vào trong giấy để đọc trong lúc cúng.
Nam mô A di đà Phật (3 lần)
Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật
Nam mô Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần
Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh
Nay phút giao thừa năm cũ Tân Sửu với năm Nhâm Dần.
Chúng con là :...sinh năm: ..., hành canh: ...tuổi, ngụ tại số nhà ..., ấp/khu phố ..., xã/phường..., quận/huyện/thành phố ..., tỉnh/thành phố ...
Phút giao thừa vừa điểm, nay theo vận luật, tống cựu nghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm, tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật- Thánh, dâng hiến tôn Thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ Thần, Phúc đức chính Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, các ngài bản gia Táo phủ Thần quân và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Con lại kính mời các cụ tiên linh, Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, Bá thúc đệ huynh, Cô di tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vị hương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ, y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêm ngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.
Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy).
Nam mô A di đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị tôn thần
Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Triệu Vương Hành Khiển, Tam Thập lục thương hành binh chi thần, Khúc Tào phán quan.
Con kính lạy ngài đương niên thiên quan Nguy Vương Hành khiển, Mộc Tinh hành binh chi thần, Tiêu Tào phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Hổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Tân Sửu với năm Nhâm Dần
Chúng con là: ..., sinh năm: ..., hành canh: ... tuổi, cư ngụ tại số nhà:..., ấp/khu phố:..., xã/phường ..., quận/huyện/ thành phố ..., tỉnh/thành phố ...
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng-đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cái Thái tuế, ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Để chuẩn bị lễ cúng Giao thừa suôn sẻ, đón một năm đầy đủ thì bạn cần chú ý các điều sau:
- Làm lễ cúng Giao thừa ở ngoài trời trước rồi mới làm lễ cúng ở trong nhà.
- Trước 0h00, mâm cúng Giao thừa cần được chuẩn bị tươm tất, đặt sẵn trên bàn ở ngoài trời và trên bàn thờ ở trong nhà.
- Vào đêm giao thừa không nên soi gương.
- Sau lễ cúng, hết 3 tuần hương cần hóa tiền vàng, rải muối gạo trước ngõ, xung quanh nhà.
- Trong đêm giao thừa và sang năm mới, mọi người cần phải hòa thuận với nhau, tránh làm đổ vỡ, cãi nhau.
- Nếu bước sang năm mới, muốn có người xông đất thì bạn nên chú ý chọn người có tuổi phù hợp, tính cách thoải mái, thân thiện và không có tang.
Hy vọng với chia sẻ trên đây về mâm cúng Giao thừa trong nhà và ngoài trời của Taimienphi.vn, các bạn đã có thể tự tin chuẩn bị mâm cúng, văn khấn đầy đủ và thực hiện nghi lễ phù hợp với phong tục tập quán.
Cúng Giao thừa ở nhà mặt đất và nhà chung cư có phần khác nhau. Các bạn đang sống ở chung cư thì có thể tham khảo bài viết này để chuẩn bị lễ cúng Giao thừa đúng chuẩn, thể hiện được sự thành kính đến thần linh, tổ tiên nhé.
Lưu file .doc TẠI ĐÂY