1. Những nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ: thể thơ, từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện pháp tu từ,...
- Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ.
- Trong bài thơ, tác giả chỉ viết hoa chữ cái đầu tiên và toàn bài chỉ có một dấu chấm duy nhất nhằm tạo sự liền mạch về cảm xúc.
- Từ ngữ: Từ ngữ trong bài giản dị, giàu cảm xúc.
- Hình ảnh: Hình ảnh thơ bình dị, gần gũi, giàu sức gợi.
- Vần: Gieo vần chân (ngõ - họ, Hạ - quả).
- Nhịp: Nhịp thơ 2/3, 3/2 tùy từng câu.
- Biện pháp tu từ:
+ Nhân hóa: sông "muốn nói", cánh buồm "hát", lúa "cúi, giấu", "con" gió xanh, nước "chảy ngoan", "sắc mặt" mùa màng làm cho cảnh vật trở nên sống động.
+ Điệp cấu trúc: "nước vẫn nước đôi dòng/ chiều vẫn chiều lưỡi hái" nhằm nhấn mạnh dòng chảy của con sông vẫn như xưa (như khi nhà thơ vẫn còn ở quê hương quan họ).
+ Điệp cấu trúc "ôi con sông màu nâu/ ôi con sông màu biếc" nhấn mạnh sự xúc động của nhà thơ khi nhìn ngắm con sông quê hương.
+ So sánh: "hạt phù sa rất quen/ sao mà như cổ tích" hạt phù sa được ví với cổ tích gợi cho chúng ta cảm giác vừa quen thuộc, gần gũi vừa kì diệu như cổ tích.
+ So sánh: "mấy cô coi máy nước/ mắt dài như dao cau", dao cau là dao rất sắc, nhỏ dùng để bổ cau, mắt của mấy cô coi máy nước được ví như dao cau để chỉ sự sắc sảo, thông minh.
2. Vẻ đẹp của sông Thương khi chiều buông.
Vẻ đẹp của sông Thương khi chiều buông được gợi lên qua những hình ảnh:
- Cảnh vật bên sông: hoa Quan họ nở bên sông "dùng dằng hoa Quan họ/ nở tím bên sông Thương".
- Dưới dòng sông: "nước vẫn nước đôi dòng/ chiều vẫn chiều lưỡi hái", trên sông có sự xuất hiện của những con thuyền "cánh buồm đang hát lên", trạng thái dòng chảy của sông "nước màu đang chảy ngoan", màu nước sông "ôi con sông màu nâu, ôi con sông màu biếc".
- Ý nghĩa của dòng sông Thương: Sông Thương hiện lên giản dị, gần gũi, là nơi nhà thơ gửi gắm niềm hy vọng, mong ước của mình về mùa màng bội thu, làm cho quê hương thịnh vượng, ấm no "cho sắc mặt mùa màng/ đất quê mình thịnh vượng/ những gì ta gửi gắm, sắp vàng hoe bốn bên", "dâng cho mùa sắp gặt, bồi cho mùa phôi thai".
=> Bằng sự quan sát tinh tế, tác giả đã khắc họa lên hình ảnh sông Thương khi chiều buông đẹp, bình dị gợi lên cuộc sống ấm no, thanh bình.
3. Cảm xúc, suy nghĩ của nhà thơ về sông Thương, về quê hương quan họ.
Qua bài thơ "Chiều sông Thương", nhà thơ Hữu Thỉnh đã bộc lộ nhiều cảm xúc sâu lắng về sông Thương và quê hương quan họ. Nhà thơ trìu mến, bâng khuâng ngắm nhìn cảnh dòng sông Thương khi chiều buông. Sông Thương có hoa Quan họ nở tím hai bên bờ, nước chảy đôi dòng chiều lưỡi hái, trên sông xuất hiện những con thuyền. Bằng ngôn ngữ tinh tế, biện pháp tu từ nhân hóa "sông có điều muốn nói", "cánh buồm đang hát lên" và điệp cấu trúc "nước vẫn nước đôi dòng/ chiều vẫn chiều lưỡi hái" được nhà thơ sử dụng khiến con sông Thương hiện lên sinh động, bình dị và thân thuộc với người con xa quê, dòng sông như có linh hồn, có trạng thái giống con người. Sông Thương là nơi nhà thơ gửi gắm niềm hy vọng, mong ước của mình về mùa màng bội thu, làm cho quê hương thịnh vượng, ấm no "cho sắc mặt mùa màng/ đất quê mình thịnh vượng/ những gì ta gửi gắm, sắp vàng hoe bốn bên", "dâng cho mùa sắp gặt, bồi cho mùa phôi thai". Quê hương quan họ có dòng sông Thương, có cánh đồng lúa "mạ đã thó lá mới", có mùa màng thịnh vượng, có hạt phù sa, bên cầu có nghé con đang đợi là nơi nhà thơ luôn hướng về. Những hình ảnh của dòng sông và quê hương quan họ khiến tác giả không thể nén được mà bồi hồi thốt lên "ôi con sông màu nâu, ôi con sông màu biếc..." đó là tình cảm quê hương tha thiết luôn thường trực trong trái tim nhà thơ.
Qua bài thơ Chiều sông Thương, ta thấy được tình yêu quê hương quan họ và sông Thương của nhà thơ Hữu Thỉnh. Bài thơ đã góp phần làm nổi bật chủ đề bài học Khúc nhạc tâm hồn: tình yêu gia đình, quê hương, đất nước.
Các bài soạn văn mẫu lớp 7 chi tiết và đầy đủ khác:
- Soạn bài Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ (Nguyễn Ngọc Thuần), Ngữ văn lớp 7, Kết nối tri thức với cuộc sống
- Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 64, Ngữ văn lớp 7, Kết nối tri thức với cuộc sống