Đề bài: Phân tích tấn bi kịch của người trí thức nghèo trong xã hội cũ qua nhân vật Hộ
Bài làm:
Nam Cao là một trong số những cây bút xuất sắc của trào lưu văn học hiện thực phê phán 1930-1945. Những tác phẩm của ông tập trung vào hai đề tài lớn là người trí thức nghèo và người nông dân nghèo. Và truyện ngắn Đời thừa là một trong số những sáng tác tiêu biểu của đề tài người trí thức. Đọc truyện ngắn Đời thừa, người đọc sẽ không thể nào quên tấn bi kịch của nhân vật Hộ.
Trước hết, bi kịch của nhân vật Hộ là bi kịch giấc mộng văn chương. Hộ là một nhà văn và với Hộ, nghệ thuật là tất cả, "ngoài nghệ thuật ra không có gì đáng quan tâm nữa". Hộ xem viết văn là sứ mệnh của cuộc đời mình và không có điều gì quan trọng hơn việc viết văn, anh luôn mang trong mình khao khát, ước muốn được trở thành một nhà văn chân chính, có thể viết được một tác phẩm mà "tác phẩm đó sẽ làm mờ hết các tác phẩm cùng ra khác ra cùng một thời." Và cùng với niềm khao khát ấy, Hộ luôn mang theo bên mình một quan niệm đích thực, giàu giá trị về văn chương và nghề viết văn. Hộ luôn quan niệm rằng "sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật đê tiện." Thêm vào đó, với Hộ "văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có..." Nhưng hiện thực cuộc sống với gánh nặng cơm, áo, gạo, tiền, Hộ phải lo cho cuộc sống của cả gia đình, phải chăm lo người vợ đau yếu và đàn con nhỏ, đã khiến cho Hộ không thể nào thực hiện được ước muốn cao cả của mình. Hộ không thể viết "một tác phẩm làm mờ nhạt những tác phẩm ra cùng thời" mà thay vào đó Hộ "phải in cho nhiều cuốn văn viết vội vàng. Hắn viết những bài báo để người ta đọc rồi quên ngay sau lúc đọc". Và đến cuối cùng, Hộ rơi vào giấc mộng văn chương, giữa một bên là ước muốn cao cả với một bên là hiện thực khốc liệt, với gánh nặng cuộc sống đã buộc Hộ viết những tác phẩm mà bản thân anh cũng không biết nó là cái gì và rồi "sau mỗi lần đọc lại cuốn sách hay một đoạn văn kí tên mình, hắn lại đỏ mặt lên, cau mày, nghiến răng vò nát sách và mắng mình như một thằng khốn nạn."
Đồng thời, bi kịch thứ hai của nhân vật Hộ đó chính là bi kịch tình thương. Hộ là một người luôn mang trong mình lẽ sống tình thương. Vì tình thương, "Hộ đã cứu vớt, cưu mang mẹ con Từ khi Từ bị tình phụ, những ngày tháng yêu thương và hạnh phúc...". Vì tình thương, Hộ đã chăm lo cho cuộc sống của Từ và giúp Từ thoát khỏi những đớn đau, tủi khổ trong cuộc sống. Và cũng chính bởi tình thương, Hộ luôn mong muốn mang lại cho vợ con một cuộc sống không đói rét, khổ sở, để rồi Hộ quyết định "đành phí đi một vài năm để kiếm tiền tiêu", để lo cho gia đình. Nhưng để rồi, đến cuối cùng, Hộ lại vi phạm vào lẽ sống tình thương ấy, đã giẫm đạp lên lẽ sống tình thương mà hắn suốt đời hắn theo đuổi. Hộ "trở nên cau có và gắt gỏng. Hắn gắt gỏng với con, với vợ, với bất cứ ai và với chính mình. Và nhiều khi, không còn chịu nổi cái không khí bực tức ở trong nhà, hắn đang ngồi bỗng đứng phắt lên, mắt chan chứa nước, mặt hầm hầm, vùng vằng đi ra phố, vừa đi vừa nuốt nghẹn." Thêm vào đó, Hộ đắm mình trong những cơn say và trong những cơn say ấy, Hộ "đánh Từ, đuổi cả Từ đi". Để rồi, đến lúc tỉnh rượu, Hộ lại thấy ăn năn, thấy thương vợ con nhiều quá. Và như vậy, Hộ đã rơi vào bi kịch lẽ sống tình thương, Hộ xem tình thương là trên hết nhưng cuối cùng Hộ đã có những hành động đi ngược lại lẽ sống ấy của mình.
Tóm lại, nhân vật Hộ trong tác phẩm Đời thừa mang hai bi kịch lớn là bi kịch giấc mộng văn chương và bi kịch lẽ sống tình thương. Đồng thời, qua tấn bi kịch của nhân vật Hộ, chúng ta thấy rõ được tấm lòng nhân đạo, tài năng miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật của nhà văn Nam Cao.