Đề bài: Phân tích nét chung trong cảnh thiên nhiên của Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mạc Tử
Phân tích nét chung trong cảnh thiên nhiên của Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mạc Tử
+ Mây mùa thu không xanh ngắt bồng bềnh mà "mây vẩn từng không".
=> Giống như Huy Cận, Xuân Diệu kín đáo gửi gắm vào bức tranh thiên nhiên mùa thu nỗi buồn lãng mạn, niềm nhớ thương và nỗi cô đơn lan tỏa.
d. Thiên nhiên trong thơ Hàn Mặc Tử
- Thiên nhiên trong thơ Hàn Mặc Tử lại khác biệt một chút với Huy Cận và Xuân Diệu.
- Thiên nhiên được miêu tả sinh động và đẹp đẽ
+ Cảnh thiên nhiên hiện lên trong nỗi niềm hoài niệm của nhà thơ gợi cảm, đẹp đẽ cùng hình ảnh con người Huế kín đáo, e thẹn.
+ Nắng vàng, cau xanh và khu vườn sum suê mơn mởn sức sống.
- Tâm trạng nhà thơ biến đổi, trầm xuống
+ "Đây thôn Vĩ Giạ" cũng thấm đượm nỗi buồn lẻ loi. Không chỉ đơn giản là buồn mà còn là tâm trạng của kiếp người bị xa cách, lãng quên.
- Thiên nhiên thơ mộng, hữu tình lại chất chứa nỗi buồn man mác của lòng người.
e. Đánh giá
- Thiên nhiên trong thơ Huy Cận, Xuân Diệu và Hàn Mặc Tử đều đẹp gợi tả và ẩn chứa nỗi buồn tâm trạng.
- Mỗi bức tranh thiên nhiên đều ẩn chứa tâm trạng cô đơn cùng sự bế tắc của cá nhân tác giả nói riêng, của tầng lớp trí thức thời bấy giờ nói riêng.
- Tuy nhiên, ba cây bút, ba phong cách khác biệt. Tuy đều có tâm hồn nhạy cảm và sự cảm nhận tinh tế song lại có cách diễn đạt và biểu lộ cảm xúc riêng.
Khẳng định giá trị thơ ca và phong cách nghệ thuật của ba nhà thơ
Thiên nhiên là đề tài muôn thuở trong thi ca, là cội nguồn cảm hứng bất tận của thi sĩ. Trong phong trào thơ Mới, thiên nhiên cũng trở thành người bạn tri âm, tri kỉ của rất nhiều nhà thơ. Tiêu biểu là ba nhà thơ Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử. Dù là ba cá nhân với ba phong cách khác nhau, song thiên nhiên bước vào trang thơ của Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử đều có những nét chung về cảm xúc.
Huy Cận, Xuân Diệu và Hàn Mặc Tử là 3 cây bút nổi bật của phong trào thơ giai đoạn 30 - 45. Ba người cùng hoạt động trong nhóm bút Tự lực văn đoàn. Tuy nhiên, mỗi người vừa có cái tôi cá nhân riêng biệt vừa có nét đồng điệu về cảm hứng và cách diễn đạt.
Văn chương với Huy Cận giống như dòng chảy trong tâm hồn, trong huyết quản. Trái tim Huy Cận rung động và nhạy cảm trước những buồn thương man mác biến chuyển trong thiên nhiên. Xuân Diệu là nhà thơ luôn khát khao giao cảm với cuộc đời, cực kỳ nhạy cảm với sự vận động của thời gian. Còn Hàn Mặc Tử, bởi vì có một cuộc đời nhiều mất mát, đau thương, những gì vương vấn trong tâm hồn ông là những khát khao được giao lưu, hòa hợp cùng những bóng hình hư ảo. Với những cá tính ấy, họ mang vào trong nền văn học Việt Nam những hơi thở riêng biệt. Song trong những sáng tác của họ, thiên nhiên lại cùng toát ra hơi thở u sầu, cảnh vật thấm đượm cảm xúc của con người. Cảnh vừa đẹp vừa buồn thương man mác. Thiên nhiên dưới cái nhìn của họ xinh đẹp, gợi cảm. Nhưng phảng phất trong vẻ đẹp ấy là nỗi buồn, nỗi suy tư của những trí thức trước thời cuộc đầy tăm tối lúc bấy giờ. Điều này được thể hiện vô cùng rõ nét qua ba tác phẩm "Tràng Giang" (Huy Cận), "Đây mùa thu tới" ( Xuân Diệu) và "Đây thôn Vĩ Dạ" (Hàn Mặc Tử).
Tiếng thơ trong "Tràng Giang" vang lên man mác nỗi sầu, nhẹ nhàng khắc họa bức tranh thiên nhiên trong 1 buổi chiều tàn, vừa hữu tình vừa hùng vĩ:
"Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái nước song song"
...
"Nắng xuống, trời lên sâu chót vót
Sông dài, trời rộng, bến cô liêu"
Thiên nhiên hiện lên trong bài thơ mang đậm phong cách cổ điển. Dòng sông mênh mông sóng nước, lẳng lặng chảy trôi giữa không gian vô tận. Từng lớp sóng bạc dài, gối đầu lên nhau, miên man vô tận tạo nên bức tranh khung cảnh hùng vĩ, mênh mông.
Hình ảnh "củi một cành khô" và con thuyền gác mái trôi xuôi lại vô cùng bình dị, thân thương, mang theo linh hồn quê hương xứ sở. Đứng trước khung cảnh thiên nhiên đẹp là thế, trong lòng thi nhân chợt trào dâng nỗi buồn man mác, giống như lớp lớp sóng bạc, triền miên không dứt. Hình ảnh "củi một cành khô" là nét chấm phá độc đáo trên bức tranh đồng thời cũng gợi lên sự cô độc, lạc lõng của tác giả và lớp người trí thức đương thời. Họ có tâm huyết, có lý tưởng nhưng không tìm thấy lối đi, bơ vơ giữa thời cuộc.
Cảm xúc lồng vào cảnh vật, nỗi buồn của con người lan thấm cả thiên nhiên. Lơ thơ vài cồn cát nhỏ, xao xác tiếng chợ chiều. Không gian rộng mở, thanh âm quen thuộc, gần gũi của. Những vạt nắng chiều nhẹ buông và bến sông nhỏ bé im lìm trong nắng ban mai. Không chỉ có vậy, nó rợn ngợp, mênh mông "nắng xuống, trời lên, sông dài", mang đến cảm giác "sâu chót vót". Cảnh thiên nhiên đẹp và gợi cảm biết nhường nào!
"Bèo dạt về đâu hàng nối hàng
Mênh mông không một chuyến đò ngang
Không cầu gợi chút niềm thân mật
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng"
Thế nhưng, dẫu không gian bình dị hay mênh mông đa chiều. Dẫu cảnh vật yên bình, tĩnh lặng cũng không ngăn được nỗi buồn cô liêu của thi nhân trước kiếp người nhỏ bé với cuộc đời rộng lớn, choáng ngợp. Mênh mông sóng nước xa xa khiến thi nhân tự vấn lòng mình "về đâu". Nỗi cô đơn khắc khoải không chỉ của một người mà đã trở thành của cả thế hệ bấy giờ. Tâm trạng ấy triền miên dai dẳng xuyên suốt bài thơ rồi cồn cào, day dứt đến mãi khi kết thúc bài thơ:
"Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ: bóng chiều sa
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà"
Khung cảnh hoàng hôn trên quê hương xứ sở hiện lên tuyệt đẹp qua những nét chấm phá cùng những hình ảnh ước lệ tượng trưng. Không gian sông nước quen thuộc, rợn ngợp được phác họa lên bằng những hình ảnh đơn sơ và những nét vẽ tinh tế, cổ điển lại mới lạ. Hùng vĩ, xinh đẹp, quen thuộc là vậy vẫn không quên tiềm ẩn nỗi xót xa, cô quạnh của tác giả. Man mác trong cảnh vậy là cảm xúc của linh hồn "mang mang thiên cổ sầu", của kiếp người nhỏ bé trong mênh mông cuộc đời và cả tình yêu quê hương, xứ sở thầm kín.
Đồng điệu với hồn thơ Huy Cận, Xuân Diệu cũng đem nỗi lòng mình gửi gắm trong thiên nhiên. Bức tranh khung cảnh mùa thu hiện lên với những nét vẽ lãng mạn mà đượm vẻ buồn thương, tĩnh lặng:
"Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng."
Không phải là những hình ảnh đặc trưng riêng của mùa thu mà là "rặng liễu đìu hiu" độc đáo. Dưới cái nhìn của "ông hoàng thơ tình" cây liễu đẹp như mái tóc buông dài của người thiếu nữ nhưng lại mang nét buồn cô đơn "đứng chịu tang". Mỗi nhành liễu nhỏ là một sợi tóc, mỗi sợi tóc lại là một sợi buồn.
Không phải hai hàng mà là hàng ngàn hàng lệ tuôn rơi. Bao nhiêu nước mắt cho vơi nỗi buồn này? Bởi lẽ từ muôn thuở xa xưa, có nỗi buồn nào thấm thía hơn nỗi buồn chịu tang?
Bức tranh mùa thu mở ra buồn bã, đìu hiu vô cùng.
"Đây mùa thu tới mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng"
"Lá vàng" là hình ảnh đặc trưng của mùa thu. Tiếng thi sĩ vui mừng thốt lên khiến cả không gian như bừng sáng. Giai điệu rộn rã vang lên khiến người ta cảm giác dường như nhà thơ đang khát khao giao cảm với đời. Bước chân đầy giục giã, vội vàng, muốn tận hưởng trọn vẹn thời gian.
Thế nhưng, tâm hồn nhạy cảm và cái nhìn tinh tế của nhà thơ lại phát hiện ra nét đẹp thiên nhiên mùa thu đầy độc đáo:
"Hơn một loài hoa đã rụng cành
Trong vườn sắc đỏ rũa màu xanh
Những luồng run rẩy rung rinh lá
Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh"
Năm tháng lặng lẽ trôi đi, thu sang, cây cối xác xơ trơ trụi, cành cây khẳng khiu run rẩy trong gió. Cảnh vật đã có sự biến đổi. Quy luật sinh trưởng muôn đời là vậy, hạ đi thu tới, lá cây sẽ ngả sắc vàng. Thế nhưng trong thơ của Xuân Diệu, nỗi cô đơn trống trải lại quá sức nôn nao. Không phải một mà là "hơn một", là hàng loạt, sắc đỏ bỗng chốc xâm chiếm cả không gian, cảnh vật "run rẩy rung rinh" "khô gầy", "mỏng manh". Thiên nhiên dẫu gợi cảm đến đâu vẫn thấm đượm sự héo úa, phai tàn.
Cái se lạnh của mùa thu dường như ôm trọn cả đất trời:
"Thỉnh thoảng nàng trăng tự ngẩn ngơ
Non xa khởi sự nhạt sương mờ
Đã nghe rét mướt luồn trong gió
Đã vắng người sang những chuyến đò
Mây vẩn từng không chim bay đi
Khí trời u uất hận chia li"
Thiên nhiên vừa xa lại vừa gần. Không phải rét buốt, tái tê mà là "rét mướt" len lỏi". Trong cảm nhận của Xuân Diệu, mây mùa thu không xanh ngắt bồng bềnh mà "mây vẩn từng không". Bầu trời mùa thu vốn trong xanh cũng đượm buồn, u uất bởi cuộc chia li của những đàn chim sải cánh tung bay về phương Nam tránh rét. Bức tranh ngoại cảnh ẩn chứa tâm trạng. Giống như Huy Cận, Xuân Diệu kín đáo gửi gắm vào bức tranh thiên nhiên mùa thu nỗi buồn lãng mạn, niềm nhớ thương và nỗi cô đơn lan tỏa.
Thiên nhiên trong thơ Hàn Mặc Tử lại có sự khác biệt một chút với Huy Cận và Xuân Diệu. Thiên nhiên được miêu tả trong "Đây thôn Vĩ Dạ" hiện lên sinh động và đẹp đẽ:
"Sao anh không về chơi thôn Vĩ
Nhìn nắng hàng cau, nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền"
Câu hỏi tu từ "Sao anh không về chơi thôn Vĩ" giống như một lời trách móc, giận hờn hay lời mời gọi người xa đến thăm thôn Vĩ, lại như lời nói cất lên từ khát khao của chính tác giả. Cảnh thiên nhiên hiện lên trong nỗi niềm hoài niệm của nhà thơ gợi cảm, đẹp đẽ cùng hình ảnh con người Huế kín đáo, e thẹn. Thi sĩ đang trong tâm trạng vui sướng chiêm ngưỡng khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp với nắng vàng, cau xanh và khu vườn sum suê mơn mởn sức sống. Bỗng đến khổ thơ sau lại trầm lắng xuống:
"Gió theo lối gió mây đường mây|
Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay"
"Tràng giang" gợi nhắc nỗi buồn li biệt. "Đây mùa thu tới" gợi nhắc nỗi buồn tàn lụi, chia xa. "Đây thôn Vĩ Giạ" cũng thấm đượm nỗi buồn lẻ loi. Không chỉ đơn giản là buồn mà còn là tâm trạng của kiếp người bị xa cách, lãng quên. Thiên nhiên thơ mộng, hữu tình lại chất chứa nỗi buồn man mác của lòng người. Từ vẻ đẹp trinh nguyên của xứ Huế, nhà thơ trôi vào dòng liên tưởng một vẻ đẹp mờ ảo, mơ hồ bởi sự chia cách. Nỗi buồn lặng lẽ, nhẹ nhàng mà trĩu nặng tâm hồn.
Có thể nói, thiên nhiên trong thơ Huy Cận, Xuân Diệu và Hàn Mặc Tử đều đẹp gợi tả và ẩn chứa nỗi buồn tâm trạng. Đồng thời, ở cả ba người đều thấy được sự hòa quyện giữa nét đẹp thơ ca truyền thống với thơ Đường kết hợp với thơ ca lãng mạn. Mỗi bức tranh thiên nhiên đều ẩn chứa tâm trạng cô đơn cùng sự bế tắc của cá nhân tác giả nói riêng, của tầng lớp trí thức thời bấy giờ nói riêng. Tuy nhiên, mạch cảm xúc trong mỗi bài thơ của từng tác giả lại có nét riêng biệt. Nỗi buồn trong thơ Huy Cận là sự cô đơn, rợn ngợp, là tâm trạng lạc lõng giữa dòng đời xô đẩy. Nỗi buồn trong thơ Xuân Diệu là sự tiếc nuối với dòng chảy thời gian. Nỗi buồn trong thơ Hàn Mặc Tử lại là nỗi cô đơn bị quên lãng. Ba cây bút, ba phong cách khác biệt. Tuy đều có tâm hồn nhạy cảm và sự cảm nhận tinh tế song lại có cách diễn đạt và biểu lộ cảm xúc riêng. Họ sử dụng thành công nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa khéo léo cùng ngôn từ hình ảnh sáng tạo. Thiên nhiên gửi gắm nỗi buồn thi nhân đồng thời cũng thể hiện tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương tha thiết.
Huy Cận, Xuân Diệu và Hàn Mặc Tử không chỉ đóng góp cho phong trào thơ Mới mà còn đóng góp cho văn học dân tộc những tác phẩm thơ ca giá trị. Họ xứng đáng là ba cây bút nổi bật của thơ ca giai đoạn 30-45, đáng ngợi ca và trân trọng.
Bài Phân tích nét chung trong cảnh thiên nhiên của Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mạc Tử đã chỉ ra những nét tương đồng và độc đáo riêng biệt của 3 nhà thơ Huy Cận, Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử trong việc miêu tả cảnh thiên nhiên. Cùng với việc tìm ra những nét chung, các em có thể tìm hiểu thêm về phong cách, cá tính sáng tác của từng nhà thơ qua bài: Phân tích Tràng giang (Huy Cận), Phân tích bài thơ Đây mùa thu tới (Xuân Diệu), Phân tích bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ, Phân tích bức tranh thiên nhiên trong bài Đây thôn Vĩ Dạ