1. Trật tự từ trong mỗi cặp câu dưới đây thể hiện những khác biệt về nghĩa như thế nào?
a1) Mồng 8 tháng Ba là ngày phụ nữ Quốc tế.
a2) Mồng 8 tháng Ba là ngày Quốc tế phụ nữ.
b1) Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.
b2) Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.
c1) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.
c2) Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.
Trả lời:
a1) Phụ nữ Quốc tế chỉ chung những người phụ nữ trên toàn thế giới.
a2) Chỉ ngày lễ tôn vinh phụ nữ.
b1) Chì quê hương của nhà thơ Đỗ Phủ.
b2) Chỉ vị trí của Đỗ Phủ trong nền văn chương của Trung Quốc.
c1) + c2) Cả hai câu không có sự khác biệt về nghĩa vì đều chỉ đối tượng cảm thông của nhà thơ là những người lính.
2. Phân tích và sửa lỗi về trật tự từ trong các trường hợp sau:
a) "Tự tình" (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói quyết liệt đấu tranh cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.
b) "Câu cá mùa thu", "Vịnh mùa thu", "Uống rượu mùa thu" là chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến nổi tiếng.
c) Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kỹ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết cho các trạm y tế xã như răng, mắt.
d) Họ úp cái nón lên mặt, nằm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.
Trả lời:
a) Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với quy tắc cấu tạo cụm từ.
=> Sửa lỗi: "Tự tình" (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói đấu tranh quyết liệt cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.
b) Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với quy tắc cấu tạo cụm từ.
=> Sửa lỗi: "Câu cá mùa thu", "Vịnh mùa thu", "Uống rượu mùa thu" là chùm thơ thu nổi tiếng của Nguyễn Khuyến.
c) Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với quy tắc cấu tạo cụm từ.
=> Sửa lỗi: Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kỹ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa răng, mắt cần thiết cho các trạm y tế xã.
d) Sắp xếp từ ngữ không phù hợp với yêu cầu diễn đạt.
=> Sửa lỗi: Họ nằm xuống, úp cái nón lên mặt, ngủ một giấc cho đến chiều.
3. Trật tự từ trong các câu thơ Đường luật sau có gì khác trật tự từ thông thường? Phân tích tác dụng tu từ của hiện tượng đảo trật tự từ mà tác giả đã lựa chọn.
a) Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
(Hồ Xuân Hương)
b) Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
(Bà Huyện Thanh Quan)
c) Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
(Nguyễn Trãi)
d) Lặn lội thân cò khi quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
(Trần Tế Xương)
Trả lời:
a) Đảo từ "trơ" lên trước "cái hồng nhan": thể hiện sự bẽ bàng, tủi hổ của nhân vật trữ tình trước số phận "hồng nhan bạc mệnh".
b) Đảo các từ "lom khom", "lác đác" lên trước chủ thể: nhấn mạnh sự bé nhỏ, thưa thớt của người dân vùng Đèo Ngang.
c) Đảo từ "lao xao" lên trước "chợ cá làng ngư phủ" và cụm từ "dắng dỏi" lên trước " cầm ve lầu tịch dương": nhấn mạnh những âm thanh huyên náo của cuộc sống qua đó thể hiện tấm lòng yêu nước, thương dân của tác giả Nguyễn Trãi.
d) Đảo từ "lặn lội" lên trước "thân cò": nhấn mạnh sự vất vả, nhọc nhằn mưu sinh của bà Tú để chăm lo cho gia đình, từ đó nhà thơ muốn bày tỏ tình thương, sự đồng cảm của mình với vợ.
4. Hãy viết đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) với câu chủ đề: "Mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến luôn mang một nỗi buồn man mác như chính nỗi niềm của tác giả về đất nước, về thời cuộc". Giải thích sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn mà em đã viết.
Trả lời:
Mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến luôn mang một nỗi buồn man mác như chính nỗi niềm của tác giả về đất nước, về thời cuộc. Không gian làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ trong thu liên quan trực tiếp đến cuộc sống, tâm trạng của nhà nho ẩn dật Nguyễn Khuyến. Bởi nó không chỉ là nơi sinh sống thường ngày của ông mà còn đem đến những cảm nhận về một nỗi cô quạnh, ưu tư. Nhan đề bài thơ là "câu cá mùa thu" nhưng nhân vật trữ tình lại dường như không để tâm chuyện câu cá. Tâm trạng của nhân vật trữ tình cũng chính là tâm sự yêu nước, u hoài trước sự thay đổi thời thế của nhà nho. Như vậy, bài thơ đã thể hiện tấm lòng yêu nước sâu sắc của nhà thơ Nguyễn Khuyến.
* Giải thích sắp xếp trật tự từ ở câu văn: "Như vậy, bài thơ đã thể hiện tấm lòng yêu nước sâu sắc của nhà thơ Nguyễn Khuyến."
Trong câu, từ ngữ đã được sắp xếp theo quy tắc cấu tạo cụm từ, cấu tạo câu.
- Cấu tạo câu:
+ Chủ ngữ: bài thơ
+ Vị ngữ: thể hiện tấm lòng yêu nước sâu sắc của nhà thơ Nguyễn Khuyến
- Cấu tạo cụm từ:
+ Các cụm từ: "đã thể hiện", "tấm lòng yêu nước sâu sắc", "nhà thơ Nguyễn Khuyến".
Các lỗi thường gặp về trật tự từ bao gồm sắp xếp từ ngữ không phù hợp với quy tắc cấu tạo cụm từ, cấu tạo câu và sắp xếp từ ngữ không phù hợp với yêu cầu diễn đạt. Từ việc xác định chính xác lỗi sai, các em mới có thể sửa chữa và khắc phục kĩ năng viết của mình.
Các bài soạn văn mẫu lớp 10 theo chương trình học khác:
- Soạn bài Viết báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề, Ngữ văn lớp 10, Cánh Diều
- Soạn bài Trình bày báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề, Ngữ văn lớp 10, Cánh Diều