Câu 1:
Thơ thất ngôn bát cú gồm 8 câu, mỗi câu 7 chữ.
Có gieo vần ở các chữ cuối của các câu 1,2,4,6,8: tà – hoa - nhà – gia - ta. Có phép đối giữa câu 3 với câu 4, câu 5 với câu 6.
Có luật bằng trắc.
Câu 2:
* Cảnh tượng Đèo Ngang được miêu tả ở thời điểm lúc chiều tà gợi lên cái cảm giác vắng lặng, buồn buồn, là lúc mong được sum họp, mong được trở về nhà.
Câu 3:
* Cảnh Đèo Ngang được miêu tả gồm những chi tiết: cỏ cây, hoa lá, vài chú tiều phu, con sông, cái chợ, mấy cái nhà, tiếng chim quốc, chim đa đa.
⟹ Cảnh Đèo Ngang vắng vẻ, hoang sơ, chỉ có cây cối là mọc um tùm, rậm rạp vì chúng còn phải “chen”. Nhưng con người thì ít ỏi, thưa thớt.
⟹ Các từ láy: lom khom, lác đác; các từ tượng thanh: quốc quốc, gia gia có tác dụng lớn trong việc gợi hình, gợi cảm và càng gợi lên cảm giác hoang vắng, quạnh hiu.
Câu 4: Nhận xét về cảnh tượng Đèo Ngang qua sự miêu tả của Bà Huyện Thanh Quan:
- Cảnh Đèo Ngang là cảnh thiên nhiên Đèo Ngang trong một buổi chiều tà có đá và cỏ cây, hoa lá rậm rạp chen chúc nhau.
- Cảnh vật hiện lên với đầy vẻ hoang sơ, vắng vẻ trong lặng lẽ. Hình bóng con người đã nhỏ, đã mờ lại còn dáng lom khom dưới núi xa.
- Cuộc sống thì thưa thớt, vắng lặng và buồn tẻ.
Câu 5: Tâm trạng của Bà Huyện Thanh Quan được thể hiện qua hai hình thức:
* Mượn cảnh nói tình:
- Gia gia – là tiếng kêu gia gia nhưng nó cũng có nghĩa là gia đình (nhà). Nỗi nhớ nhà đang trào dâng trong lòng người lữ thứ, trong cảnh chiều hôm mọi người tìm về với gia đình, với sự sum họp còn bà thì lại đang dừng chân ở nơi hiu quạnh, hoang sơ, ít người.
- Quốc quốc: tiếng kêu của chim cuốc cũng có nghĩa là đất nước, Tổ quốc. Nó thể hiện sự nhớ quê hương, đất nước của nhà thơ nữ Bắc Hà.
⟹ Nói lên tâm trạng nhớ nhà, thương nước – nhà xa, nước mất – triều Lê đã mất của nữ thi sĩ.
* Trực tiếp tả tình: thể hiện rất rõ qua câu thơ cuối:
“Một mảnh tình riêng ta với ta”: thể hiện tâm sự sâu kín, một mình mình biết, một mình mình hay, nỗi buồn, nỗi cô đơn vời vợi, thăm thẳm của bà.
Câu 6:
Nói đến một mảnh tình riêng giữa cảnh trời, non, nước, bao la ở Đèo Ngang có sự khác biệt với trong một không gian hẹp là vì: giữa một bên mênh mông trời nước, thăm thẳm núi đèo với một con người nhỏ bé, đơn chiếc đang ôm một mảnh tình riêng càng làm nổi bật tâm trạng cô đơn. Còn nếu so sánh mảnh tình riêng với không gian nhỏ bé, chật hẹp thì ta sẽ không thấy được điều đó.
II. LUYỆN TẬP:
Câu 1: Hàm nghĩa của cụm từ ta với ta:
Ta với ta, tuy hai mà là một, nói về 1 người, 1 nỗi buồn, 1 nỗi cô đơn không có ai chia sẻ ngoài trời, mây, non, nước.
Ta ở đây không ai khác chính là một mình tác giả.
Câu 2: Học thuộc bài “Qua Đèo Ngang”.
Xem tiếp các bài soạn để học tốt môn Ngữ Văn lớp 7
- Soạn bài Bạn đến chơi nhà, lớp 7
- Soạn bài Chữa lỗi về quan hệ từ, lớp 7
Bố cục:
- Phần 1 (6 câu thơ đầu): Cảnh đèo Ngang khi chiều về
- Phần 2 (còn lại): Nỗi lòng nhà thơ
Hướng dẫn soạn bài:
Câu 1 (trang 103 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Bài thơ Qua đèo ngang là bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật
- Dấu hiệu:
+ bài thơ có tám câu mỗi câu bảy chữ hợp vần ở chữ cuối câu một và chữ cuối các câu chẵn (1, 2, 4, 6, 8).
+ có phép đối ở các cặp câu 3, câu 4 và câu 5, câu 6.
Câu 2 (trang 103 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Cảnh tượng đèo Ngang được miêu tả và lúc xế tà (trời đã về chiều, ngày sắp tàn).
- Thời điể đó có những lợi thế rất lớn khi bộ lộ tâm trạng cô đơn của tác giả khi qua đèo ngang”
+ Thời điểm nay thường dễ gợi buồn cho lòng người vì đó thường là thời gian con người được sum họp cùng gia đình trong khi mình lại cô đơn nơi này.
+ ca dao dân ca cũng rất hay lấy cảnh chiều để gợi tâm trạng.
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều
Vẳng nghe chim vịt kêu chiều
Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau
Câu 3 (trang 103 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Cảnh đèo Ngang được miêu tả bằng những chi tiết:
+ cỏ cây, hoa lá, tiếng chim cuốc.
+ lác đác mấy, vài chú tiều.
+ các từ láy lom khom, lác đác các từ tượng thanh quốc quốc gia gia được dùng khéo léo giàu khả năng gợi hình biểu cảm.
Câu 4 (trang 103 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Qua miêu tả của Bà Huyện Thanh Quan cảnh tượng đèo Ngang hiện lên với bức tranh thiên nhiên hoang sơ bát ngát núi đèo có sự sống con người nhưng vắng lặng, qua đó bộc lộ tâm trạng cô đơn u buồn của tác giả.
Câu 5 (trang 103 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Khi qua đèo Ngang tâm trạng tác giả thấy cô đơn hoài cổ trong nỗi nhứ nước thương nhà thấm đậm tâm hồn.
- Tâm trạng đó được thể hiện qua hai hình thức:
+ mượn cảnh nói tình (cảnh chiều tà ở đèo Ngang, tiếng chim cuốc nhớ nước, tiếng chim đa đa thương nhà).
+ trực tiếp tả tình: câu thơ cuối bài (Một mảnh tình riêng ta với ta).
Câu 6 (trang 104 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Nói đến mảnh tình riêng giữa cảnh trời non nước bao la ở đèo Ngang khác với nói mảnh tình riêng ttrong không gian chật hẹp ở chỗ nó thể hiện tương quan đối lập: trời non, nước càng bao la càng rộng thì mảnh tình riêng càng nặng nề u uất.
LUYỆN TẬP
Bài 1 (trang 104 Ngữ Văn 7 Tập 1):
- Hàm nghĩa của cụm từ ta với ta: hai từ ta ở đây đều chỉ tác giả chỉ có mình tác giả. Qua đó khắc sâu hơn nữa tâm trạng cô đơn trống trải u buồn giũa thiên nhiên đất trời mênh mông hoang vắng nơi xứ lạ của Bà Huyện Thanh Quan.
-------------------------HẾT------------------------------
Ngoài nội dung ở trên, các em có thể tìm hiểu thêm phần Nhân ngày 20/11, em hãy kể lại kỉ niệm sâu sắc với thầy (cô) giáo cũ nhằm chuẩn bị cho bài học này.
Ngoài ra, Soạn bài Thành ngữ là một bài học quan trọng trong chương trình Ngữ Văn 7 mà các em cần phải đặc biệt lưu tâm.