A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
I. Tác giả
- Võ Nguyên Giáp sinh ngày 25/8/1911 tại xã Lộc Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. Ông bắt đầu tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1925 và là một trong những đảng viên đầu tiên của Đảng Cộng sản Đông Dương.
- Tháng 12 – 1944, ông được Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ thành lập đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân.
- Tháng 8-1945 ông là Uỷ viên Uỷ ban Quân sự Bắc Kì, là thành viên Uỷ Ban Khởi nghĩa toàn quốc.
- Cách mạng tháng Tám thành công, ông là Bộ trưởng Bộ Nội vụ trong Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
- Năm 1948 ông được phong hàm Đại tướng, là Tổng Tư lệnh Quân đội quốc gia và dân quân Việt Nam. Rồi Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam.
- Ông trực tiếp lãnh đạo quân và dân ta làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ (1954) oai hùng.
- Sau đó, ông đã kinh qua nhiều chức vụ cao cấp trong bộ máy lãnh đạo của Quân đội, Đảng và Nhà nước.
II. Tác phẩm Những ngày đầu của nước Việt Nam mới
1. Xuất xứ
- Những năm tháng không thể nào quên là một cuốn hồi kí của Đại Tướng Võ Nguyên Giáp, được nhà văn Hữu Mai thể hiện. Cuốn hồi kí này không nhằm tự thuật về cuộc đời tác giả mà hướng tới tái hiện những những sự kiện trọng yếu, những biến cố có tính chất bước ngoặt trong lịch sử Việt Nam hiện đại từ những ngày sục sôi trước Cách mạng tháng Tám đến những ngày gay go, ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
- Song song với việc tái hiện các sự kiện, biến cố, hồi kí còn khắc hoạ những con người tiêu biểu của thời hiện đại, từ những người bình thường, đến những con người lỗi lạc, từng đảm nhiệm chức vụ quan. trọng của Đảng và Nhà nước.
- Điểm nhìn trần thuật giúp cho quyển hồi kí tái hiện lịch sử những nét lớn, những bức tranh toàn cảnh, tổng thể, đồng thời lại có sự đánh giá, bình luận tâm khái quát hết sức sâu sắc. Phần trích học tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy khó khăn, thử thách với toàn Đảng toàn dân ta, đó là Những ngày đầu tiên của nước Việt Nam mới.
2. Bố cục
Phần trích có thể chia thành bốn đoạn:
- Đoạn 1: Từ đầu đến ập vào miền Bắc: Từ thế đứng vững mạnh, hiên ngang của dân tộc thời kì chống Mĩ, tác giả hồi tưởng về “giờ phút hiểm nghèo” của đất nước Việt Nam mới.
– Đoạn 2: Từ Nước Việt Nam dân chủ đến thêm trầm trọng: những khó khăn mọi mặt của đất nước tưởng khó có thể vượt qua.
- Đoạn 3: Từ Trong hoàn cảnh như vậy đến ba trăm bảy mươi ki-lô-gam vàng: Những biện pháp tích cực của chính quyền mới và quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách của toàn Đảng, toàn dân,
– Đoạn 4: Phần còn lại: Hình ảnh Bác Hồ tượng trưng cho một chính thể mới, một nhà nước mới.
3. Những giá trị nội dung, nghệ thuật
a) – Năm 1970, thời điểm cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt, tác giả trở lại thời điểm đất nước ta năm 1945. Đó là thời điểm đất nước ta rơi vào tình thế vô cùng hiểm nghèo. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà non trẻ vừa thành lập, nước Việt Nam chưa có mặt trên bản đồ thế giới, hàng chục vạn quân Tưởng ập vào miền Bắc, thời kì làm mưa làm gió của chủ nghĩa đế quốc.
- Nhưng hiện tại đã khác trước, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã là một nước độc lập, Chính phủ cách mạng Lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam vừa ra đời đã được loài người tiến bộ trên thế giới chào đón. Thế và lực của chúng ta đã khác xa trước đây 25 năm, dân tộc ta đã có thể đứng vững mạnh và hiên ngang.
b) - Những khó khăn mọi mặt trong buổi đầu của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà: Mọi hoạt động của Đảng vẫn tiến hành theo phương thức bí mật. Chính quyền thành lập nhiều ngày nhưng “chưa được nước nào công nhận”. Tình hình kinh tế, tài chính hết sức khó khăn. Đời sống nhân dân xuống thấp, dịch bệnh hoành hành. Càng khó khăn hơn nữa cho ta là tiếng súng của Pháp đã rung lên ở Nam bộ.
- Trước muôn vàn khó khăn, Đảng và chính phủ ta đã có những quyết sách hết sức đúng đắn, sáng suốt, những biện pháp tích cực để đưa đất nước qua cơn nguy biến. Đó là việc xây dựng bộ máy chính quyền mới, chính quyền của nhân dân. Thi hành chính sách mới về kinh tế - văn hoá. Kêu gọi tinh thần yêu nước tự nguyện của nhân dân Có thể nói bằng hàng loạt chủ trương chính sách đúng đắn, phù hợp với tình hình thực tiễn, nội lực của nước Việt Nam mới được nâng lên nhanh chóng.
c) - Hình tượng nổi lên ấn tượng và hấp dẫn người đọc của đoạn trích là hình ảnh Bác Hồ, người đứng đầu bộ máy lãnh đạo của Đảng và nhà nước. Nét đẹp ngời sáng nhất trong nhân cách Bác là sự toàn tâm, toàn ý phục vụ cho đất nước, cho nhân dân.
- Với cái nhìn biện chứng của một nhà cách mạng mác-xít vĩ đại, Bác đã thấy rõ sự đứng vững và tồn tại lâu dài của Nhà nước mới, bởi Người đã xác định rõ đây là nhà nước của nhân dân. Bác viết: “Các cơ quan của chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng là đầy tớ của nhân dân”. Bác đã đề ra ba mục tiêu quan trọng là “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”.
- Để xây dựng chính quyền mới vững mạnh, Bác kêu gọi toàn thể cán bộ phải kiên quyết chống lại những biểu hiện tiêu cực, phải nhận ra những khuyết điểm. Bác viết bài Tự phê bình cho đăng trên các báo lúc bấy giờ.
- Với tấm lòng, với nhiệt huyết tất cả dành trọn cho nhân dân, cho dân tộc, hình ảnh Bác hiện lên vô cùng cao đẹp, rạng ngời trong lòng nhân dân.
d) - Những năm tháng không thể nào quên không dừng lại là một hồi kí ghi lại những vấn đề liên quan đối với một đời người mà là tác phẩm liên quan đến vận mệnh của một quốc gia, dân tộc. Vì thế tác phẩm mang dáng dấp của một cuốn biên niên sử.
- Tác giả đã đứng trên điểm nhìn của một người đại diện cho bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước để nhìn lại những khó khăn cũng như những thành tựu xuất sắc của đường lối giữ nước thần tình của nhân dân ta. Hồi kí đã góp thêm một cái nhìn bổ sung để chúng ta càng cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn và tài năng của vị lãnh tụ kiệt xuất của dân tộc: Bác Hồ kính yêu.
Việt Bắc là bài học nổi bật trong Tuần 8 của chương trình học theo SGK Ngữ Văn 12, học sinh cần Soạn bài Việt Bắc, đọc trước nội dung, trả lời câu hỏi trong SGK.
B. TỰ LUẬN
Phát biểu suy nghĩ của anh (chị) khi đọc “Những ngày đầu của nước Việt Nam mới” của Võ Nguyên Giáp
Gợi ý làm bài
a) - Văn bản được trích từ tác phẩm Những năm tháng không thể nào quên - một cuốn hồi kí của Đại Tướng Võ Nguyên Giáp (nhà văn Hữu Mai ghi).
- Điểm nhìn trần thuật từ một người trong cuộc và từng giữ những trọng trách của chính phủ giúp cho quyển hồi kí tái hiện lịch sử ở những nét lớn, những bức tranh toàn cảnh, tổng thể, đồng thời lại có sự đánh giá, bình luận tâm khái quát hết sức sâu sắc.
b) - Đoạn trích tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy khó khăn, thử thách với toàn Đảng, toàn dân ta trong thời kì trứng nước của nền độc lập, tự chủ của dân tộc. .
- Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà non trẻ vừa thành lập đã rơi vào tình thế vô cùng hiểm nghèo. Đất nước chưa có tên trên bản đồ thế giới, hàng chục vạn quân Tàu Tưởng ập vào miền Bắc, thời kì làm mưa làm gió của chủ nghĩa đế quốc lan rộng.
- Trong khi đó, do chiến tranh kéo dài và sự bóc lột của bè lũ thực dân - phát xít, ruộng đất bỏ hoang, hạn hán, lũ lụt kéo dài, nhà máy ngừng hoạt động, buôn bán đình trệ.
- Ngân khố chỉ có một triệu đồng tiền rách của chính quyền cũ, chưa phát hành được đồng tiền Việt Nam..
- Pháp tái xâm lược, Tàu Tưởng đóng quân ở miền Bắc, chính quyền các cấp chưa được kiện toàn.
c) - Không chùn bước trước khó khăn, Chính phủ lập tức thực hiện nhiều biện pháp để đưa nước nhà vượt qua thời khắc gian khó đó.
-Ngay lập tức tiến hành mở tổng tuyển cử trong cả nước để bầu ra Quốc dân đại hội, chuẩn bị ra Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
- Đối với người dân lao động chính phủ chủ trương giảm tô, ban hành chế độ ngày làm việc tám tiếng, buộc học chữ quốc ngữ, bãi bỏ thuế thân và nhiều thứ thuế khác, tổ chức quyên góp Quỹ Độc lập và Tuần lễ vàng.
- Bằng hàng loạt chủ trương chính sách đúng đắn, phù hợp với tình hình thực tiễn của dân tộc, nội lực của nước Việt Nam mới được nâng lên nhanh chóng.
d) - Hình tượng nổi lên ấn tượng và hấp dẫn người đọc của đoạn trích là hình ảnh Bác Hồ kính yêu, người đứng đầu bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.
- Nét đẹp ngời sáng nhất trong nhân cách Bác là sự toàn tâm, toàn ý phục vụ cho đất nước, cho nhân dân. Người đã xác định rõ đây là nhà nước của nhân dân. Bác viết: “Các cơ quan của chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng là đầy tớ của nhân dân”. Bác đã đề ra ba mục tiêu quan trọng là “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm”.
- Để xây dựng chính quyền mới vững mạnh, Bác kêu gọi toàn thể cán bộ phải kiên quyết chống lại những biểu hiện tiêu cực, phải nhận ra những khuyết điểm. Bác viết bài Tự phê bình cho đăng trên các báo lúc bấy giờ. Trong đó cực lực phê phán thói quan liêu, tham nhũng.
– Với tấm lòng, với nhiệt huyết tất cả dành trọn cho nhân dân, cho dân tộc, hình ảnh Bác hiện lên vô cùng cao đẹp, rạng ngời trong lòng nhân dân.
– Những năm tháng không thể nào quên không dừng lại là một hồi kí ghi lại những vấn đề liên quan đối với một đời người mà là tác phẩm liên quan đến vận mệnh của một quốc gia, dân tộc.
– Bằng những dẫn chứng xác thực, bằng lối kể mạch lạc và bao trùm lên hết thảy là niềm tự hào dân tộc, Võ Nguyên Giáp tái hiện lại một giai đoạn lịch sử khó khăn nhưng vô cùng hào hùng và vẻ vang của dân tộc.
– Bản hồi kí thể hiện niềm lạc quan tin tưởng của vị đại tướng tài ba vào đường lối cách mạng đúng đắn của dân tộc. Sẽ không có bất kì một trở lực nào, bất kì một khó khăn nào có thể ngăn cản dân tộc ta trên bước đường đi tới và làm nên chiến thắng.
Trên đây là phần Soạn bài Những ngày đầu của nước Việt Nam mới bài tiếp theo, các em chuẩn bị trả lời câu hỏi SGK, Soạn bài Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận và cùng với phần Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông để học tốt môn Ngữ Văn lớp 12 hơn.