Soạn bài Nhưng nó phải bằng hai mày
Câu 1.
a. Cải là người đi kiện và thầy lí trưởng là người xử kiện
b.
Cải đã lót trước cho thầy lí năm đồng trước khi xử kiện và chắc bẩm rằng mình sẽ thắng kiện. Tuy vậy hành động xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay phải của thầy lí cùng với đó là lời nói “tao biết mày phải…nhưng nó lại phải…bằng hai mày!” đã đem đến tiềng cười đầy trào phúng cho câu chuyện.
Câu 2.
- Chi tiết gây cười: xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay phải
- Những ngón tay đưa ra chính là giá trị của đồng tiền. Đồng tiền là thước đo cho lẽ phải.
Câu 3.
Cả hai nhân vật Cải và Ngô đều là nạn nhân của xã hội phong kiến, nạn nhân của xã hội đồng tiền, vừa đáng thương vừa đáng trách.
1. Phân tích tính kịch trong đoạn: "Cải vôi xòe năm ngón tay... bằng hai mày"
a. Mối quan hệ giữa Cải và thầy lí trước khi xử kiện là mối quan hệ đã được xếp đặt. Cải cứ nghĩ là quan sẽ cho mình được kiện nên rất ung dung. Tuy nhiên không ngờ khi xử kiện, Cải lại bị thầy lí tuyên bố đánh mười roi.
b. Ngôn ngữ bằng lời nói là ngôn ngữ công khai, tất cả những người đều được biết. Nhưng "ngôn ngữ" ngầm bằng động tác thì chỉ có thầy lí và Cải mới hiểu. Nếu Cải xòe ra năm ngón tay và "ngầm" ra hiệu với thầy lí đó là "lẽ phải" thì thầy lí đã đáp lời nhanh chóng bằng việc xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay mặt, ý nói "lẽ phải" kia đã được nhân đôi.
2. Phân tích nghệ thuật gây cười qua lời nói của thầy lí ở cuối truyện?
Tiếng cười bật ra từ việc lẽ phải được đo bằng tiền. Thầy lí không phủ nhận cái phải của Cải nhưng tiếc rằng cái phải của Cải lại không bằng của Ngô.
3. Anh (chi) đánh giá như thế nào về nhân vật Ngô và Cải?
- Đánh giá về nhân vật Ngô và Cải: vừa đáng tội nghiệp lại vừa đáng trách.
+ Họ là những người nông dân bình thường, tội nghiệp, đáng thương.
+ Họ cũng là những người đáng trách.
LUYỆN TẬP
Phân tích cả hai truyện để thấy đăc trưng của thể loại của truyện cười (SGK, tr. 80)
Phân tích hai truyện dựa trên đặc trưng chung của truyện cười dân gian và đặc điểm riêng (tình huống gây cười) của từng truyện.
- Nội dung: Thường châm biếm, chế giễu những thói hư, tật xấu trong nội bộ nhân dân, hoặc đả kích những thói hư khác trong xã hội.
Truyện “Tam đại con gà” chế giễu thầy đồ dốt nát nhưng lại sĩ diện hão. Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” đả kích thói tham nhũng của bọn tham quan ô lại trong xã hội cũ.
- Nghệ thuật: Truyện cười thường tạo ra những mâu thuẫn trái với tự nhiên để gây cười.
Truyện “Tam đại con gà” tạo ra mâu thuẫn giữa sự dốt nát (bên trong) với cái làm ra vẻ ta đây là giỏi (bên ngoài) của thầy đồ. Truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày” tạo ra mâu thuẫn là việc phân xử phải trái lại được "đo, đếm" như đốì với đồng tiền.
Câu 1 (trang 80 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
a. Quan hệ giữa Cải và thầy lí trước khi xử kiện là mối quan hệ đã được dàn xếp (Cải đã lót tiền trước cho thầy lí năm đồng). Cải cứ nghĩ là quan sẽ cho mình được thắng kiện nên rất ung dung. Tuy nhiên không ngờ khi xử kiện, Cải lại bị thầy lí tuyên bố đánh mười roi. Cải từ thế chủ động chuyển hoàn toàn sang bị động nên đành chịu đòn.
b. Sự độc đáo của câu chuyện chính là sự kết hợp giữa hai thứ "ngôn ngữ". Ngôn ngữ bằng lời nói (ngôn ngữ công khai), nói cho tất cả những người có mặt ở đó nghe. Nhưng thứ "ngôn ngữ" bằng động tác thì chỉ có thầy lí và Cải mới hiểu được.
+ Lẽ phải – Cải xòe năm ngón tay.
+ Lẽ phải được nhân đôi – thầy lí xòe năm ngón thay trai úp lên năm ngón tay phải
Ý nghĩa tố cáo của truyện chính là: lẽ phải đối với người xử kiện được tính bằng tiền. Đồng tiền đo lẽ phải, tiền càng nhiều thì lẽ phải càng nhiều. Đặc biệt hơn, thầy lí dùng năm ngón tay trái đập vào năm ngón tay phải - hình ảnh ẩn dụ cho việc cái sai trái úp lên cái phải, cái đúng và ở đây cái phải bị che mất.
Câu 2 (trang 80 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Khi Cải khăng khăng "xin xét lại, lẽ phải về con mà!", thầy lí đã không hề phủ nhận điều đó nhưng thầy đưa ra lí lẽ "Tao biết mày phải… nhưng nó lại phải…. bằng hai mày!". Tiếng cười bật ra từ đó. Đối với thầy lí, lẽ phải được đo bằng tiền. Tiền quyết định lẽ phải. Bởi thế năm đồng là "lẽ phải" nhưng mười đồng là "lẽ phải gấp đôi".
Câu 3 (trang 80 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Nhân vật bị thất bại trong vụ kiện là nhân vật Cải. Cải bị bất ngờ nên không kịp trở tay vì thế mà bị rơi vào tình trạng thảm hại (vừa mất tiền lại vừa bị đánh). Thế nhưng câu chuyện chính là lời phê phán cả hai nhân vật. Sự tham lam của bọn quan lại sẽ càng ngày càng tráo trở hơn nếu còn có những người như Ngô và Cải. Hành vi tiêu cực của chính họ là nguyên nhân làm cho họ trở nên thảm hại. Trong sự việc này, họ là những kẻ đáng thương nhưng cũng là những người đáng giận.
LUYỆN TẬP
Có thể thấy rõ đặc trưng thể loại của truyện cười qua việc phân tích lời nói và hành động của nhân vật trong hai truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày.
a. Đối với truyện Tam đại con gà (phân tích ở bài trước)
b. Đối với truyện “Nhưng nó phải bằng hai mày”
- Hành động của nhân vật Cải và Ngô: hai người đều tìm cách đút lót trước cho thầy lí mà không rõ hành động của người kia.
- Thầy lí tham lam nên nhận tiền của cả hai người.
- Lời nói hài ước của các nhân vật: " Xin xét lại, lẽ phải về con mà!"(Cải nói). "Tao biết mày phải…nhưng nó lại phải…bằng hai mày!" (lời đáp của thầy lí)
c. Từ hai truyện trên, có thể khái quát mấy đặc trưng chung của thể loại truyện cười:
- Khai thác những sự việc, hành vi, thói hư tật xấu của một bộ phận đối tượng trong dân gian.
- Chứa đựng những mâu thuẫn trái quy luật tự nhiên và tiềm ẩn những yếu tố gây cười.
- Dung lượng ngắn, kết chặt chẽ và kết thúc bằng những sự việc hoặc liên tưởng bất ngờ.
- Soạn bài Viết bài làm số 2: Văn tự sự
- Soạn bài Tam đại con gà