1. Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
2. Thân bài:
2.1. Chủ đề, cảm xúc chủ đạo của tác phẩm:
- Chủ đề: tình cảm gia đình.
- Cảm xúc chủ đạo: nỗi nhớ thương mẹ trong kí ức tuổi thơ của tác giả.
2.2. Phân tích chủ đề:
a. Hình ảnh nắng mới khơi gợi nguồn cảm xúc về kí ức:
- Hình ảnh làng quê: "nắng mới", "gà trưa" => đây là những hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam.
- Từ "hắt" diễn tả ánh sáng xuyên qua song cửa.
=> gợi không gian hiu hắt, vắng lặng.
- Từ láy "xao xác", "não nùng" diễn tả âm thanh xao động. Tiếng gà nhấn mạnh sự vắng lặng của không gian, lấy động để tả tĩnh. Cách ngắt nhịp 2/2/3 thể hiện cảm xúc trầm buồn, nhớ thương.
- Kết hợp từ thông thường là "buồn rười rượi" nhưng tác giả đảo từ "rượi" lên trước từ "buồn" nhằm nhấn mạnh nỗi buồn tê tái, khôn nguôi.
- Từ láy "chập chờn" thể hiện những hình ảnh trong quá khứ dần hiện lên trong tâm trí của nhân vật trữ tình.
b. Kí ức về mẹ trong tâm tưởng của nhân vật "tôi":
- "Tôi nhớ me tôi thuở thiếu thời/ Lúc người còn sống, tôi lên mười": nhân vật trữ tình trực tiếp bày tỏ nỗi nhớ về mẹ.
- Câu thơ "Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội": khi nắng mới xuất hiện ngoài đồng nội, mẹ lại phơi áo => Kí ức về mẹ gắn liền với hình ảnh mẹ phơi áo trước giậu mỗi lần nắng mới.
=> Hình ảnh mẹ gắn liền với quê hương.
- "Hình dáng mẹ tôi chửa xoá mờ": khẳng định hình dáng mẹ vẫn luôn hằn sâu trong tâm trí.
- "Hãy còn mường tượng lúc vào ra": nhớ về bóng dáng mẹ đi lại trong nhà.
- Hai câu thơ "Nét cười đen nhánh sau tay áo,/ Trong ánh trưa hè, trước giậu thưa" : nhân vật trữ tình nhớ về mẹ với nụ cười đen nhánh. Hình ảnh mẹ gắn liền với nắng buổi trưa, gắn liền với căn nhà. Mẹ mang dấu ấn của người phụ nữ Việt Nam xưa với hàm răng đen nhánh, vừa lấp lánh tỏa sáng vừa kín đáo, nhẹ nhàng.
=> Mẹ hiện lên trong tâm tưởng của nhà thơ với đầy đủ nét duyên dáng, hiền từ.
2.3. Đánh giá:
a. Nội dung:
- Bài thơ thể hiện tình cảm thiêng liêng của tác giả đối với mẹ.
b. Nghệ thuật:
- Ngôn từ giản dị, mộc mạc, giàu sức gợi hình, gợi cảm.
- Giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, tâm tình.
3. Kết bài: Khẳng định giá trị của tác phẩm.
1. Phân tích bài thơ Nắng mới - mẫu số 1:
Nhà thơ Lưu Trọng Lư cũng là một trong những người mở đường, tiên phong cho phong trào Thơ mới. Thơ ông thiên về cảm xúc, mang đậm màu sắc truyền thống. Lấy chủ đề là tình cảm gia đình, ông đã thể hiện một cách đầy tinh tế và sâu sắc nỗi nhớ thương mẹ qua bài thơ "Nắng mới". Mạch thơ trải dài với dòng hồi tưởng, đan xen giữa quá khứ, hiện tại.
Ở khổ đầu tiên, ta thấy được hình ảnh "nắng mới" đã khơi nguồn cảm xúc về kí ức của nhân vật trữ tình. "Nắng mới", "gà trưa" đều là những hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam. Nắng mới là cái nắng của một ngày, báo hiệu ngày mới đã sang. Chính vì vậy, nắng mới mang vẻ đẹp của sự tinh khôi, mong manh, trong trắng. Tuy nhiên, động từ "hắt" gợi liên tưởng về những tia nắng xuyên qua qua song cửa. Khung cảnh vì thế cũng trở nên ảm đạm, hiu hắt hơn. Đến dòng thơ tiếp theo, nhịp thơ đã có sự thay đổi từ 4/3 sang 2/2/3 nhằm thể hiện cảm xúc trầm buồn, nhớ thương của nhân vật trữ tình. Nếu như tiếng gà trưa trong thơ Xuân Quỳnh khơi gợi những kỉ niệm đẹp bên bà thời ấu thơ của người lính hành quân thì tiếng gà trong "Nắng mới" lại gợi ấn tượng về cảm giác não nùng, buồn bã. Trong không gian vắng lặng của buổi trưa, tiếng gà vang lên "xao xác", "não nùng". Dường như, "nắng mới" và "tiếng gà" đã khơi dậy trong nhân vật trữ tình dòng kí ức về một thời xa xưa. Cứ mỗi lần nhìn thấy nắng mới bên song, mỗi lần nghe tiếng gà trưa, "tôi" lại nhớ về những kỉ niệm thời thơ ấu "Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng/ Chập chờn sống lại những ngày không". Thông thường, người ta hay nói "buồn rười rượi" nhưng tác giả lại đảo từ "rượi" lên trước từ "buồn" để nhấn mạnh vào nỗi buồn tê tái, khôn nguôi. Đặc biệt, từ láy "chập chờn" còn diễn tả sự khắc khoải của nhân vật "tôi" khi nhớ lại ngày thơ bé. Kỉ niệm ùa về, lúc ẩn lúc hiện đã làm sống lại cả một thời dĩ vãng trong tâm trí "tôi".
Đến khổ thứ hai, nhân vật "tôi" trực tiếp bày tỏ nỗi nhớ thương của mình về mẹ:
"Tôi nhớ me tôi thuở thiếu thời,
Lúc người còn sống, tôi lên mười;".
Sở dĩ, mỗi lần thấy "nắng mới hắt bên song", nhân vật trữ tình lại "Chập chờn sống lại những ngày không" bởi "mỗi lần nắng mới reo ngoài nội,/ Áo đỏ người đưa trước giậu phơi". Bóng dáng mẹ phơi áo trước giậu vào những ngày nắng mới đã trở thành kí ức khó phai trong tâm trí "tôi". Chính bởi lẽ đó mà mỗi lần nhìn ra bên ngoài, bắt gặp ánh nắng nhân vật trữ tình lại chứa chan nỗi nhớ về hình ảnh mẹ thuở xưa kia.
Câu thơ "Hình dáng mẹ tôi chửa xoá mờ" là lời khẳng định chắc nịch của "tôi" khi hình dáng mẹ vẫn luôn hằn sâu trong tâm trí. Lúc này, nhân vật trữ tình nhớ về mẹ với "Nét cười đen nhánh sau tay áo,/ Trong ánh trưa hè, trước giậu thưa". Mẹ mang vẻ đẹp duyên dáng, hiền từ của người phụ nữ Việt Nam. Cái nắng chói chang của trưa hè đã làm bật lên nụ cười đen nhánh của mẹ. Nụ cười ấy đã theo suốt "tôi" thuở ấu thơ cho đến hiện tại.
Nỗi nhớ da diết, lắng đọng của nhân vật "tôi" cũng chính là tình cảm chân thành mà con dành cho mẹ. Bằng ngôn từ giản dị, mộc mạc, giàu sức gợi hình, gợi cảm cùng giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, tâm tình, nhà thơ Lưu Trọng Lư muốn bày tỏ tình yêu thương mãnh liệt của mình đối với mẹ. Qua đó, thể hiện giá trị đạo đức cao đẹp của người Việt Nam, đó là tình cảm gia đình thiêng liêng, sâu sắc.
Đúng như những gì Hoài Thanh đã nhận định: "Tôi chỉ biết, dầu có ưa thơ người này hay người khác, mỗi lúc buồn đến, tôi lại trở về với Lưu Trọng Lư". Thơ Lưu Trọng Lư luôn có một sức hút đặc biệt với mọi người. Tác phẩm của ông là lời ca chan chứa về tình mẫu tử thiêng liêng.
2. Phân tích bài thơ Nắng mới của Lưu Trọng Lư - mẫu số 2:
Là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ mới, Lưu Trọng Lư đã để lại cho đời biết bao thi phẩm đặc sắc, giàu ý nghĩa và mang đậm tính truyền thống. Đặc biệt, ngòi bút tài hoa của ông đã thể hiện vô cùng xuất sắc chủ đề tình cảm gia đình qua bài “Nắng mới”, trích từ tập “Tiếng thu”.
Ngay trong lời đề từ “Tặng hương hồn thầy me”, ta đã thấy được tình cảm nhớ thương mà tác giả dành đến gia đình. Xuyên suốt tác phẩm, tình cảm ấy được thể hiện qua từng câu chữ, từng hình ảnh. Từ đó, khơi gợi lòng đồng cảm ở mỗi độc giả.
Đầu tiên, Lưu Trọng Lư đã vẽ lên bức tranh thiên nhiên từ những mảnh kí ức thuở xa xưa:
“Mỗi lần nắng mới hắt bên song
Xao xác, gà trưa gáy não nùng
Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng
Chập chờn sống lại những ngày không”
Hình ảnh “nắng mới” hay tiếng “gà trưa” dường như đã quá quen thuộc, gắn liền với chốn thôn quê thanh bình. Thế nhưng khi đi vào trong thơ Lưu Trọng Lư, chúng lại mang nét đượm buồn. Vài giọt nắng “hắt bên song”, tiếng gà gáy “xao xác”, “não nùng”. Tất cả đều phủ một màu buồn rõ rệt lên khung cảnh. Điều này cũng trực tiếp phản ánh tâm trạng của nhân vật trữ tình. Lòng người “rượi buồn” nhớ lại về “thời dĩ vãng”, nghe như đã qua biết bao thăng trầm. Để rồi, từng kí ức “chập chờn” sống lại. Từ láy “chập chờn” khiến ta liên tưởng đến dòng hồi tưởng không liên tục, lúc gần lúc xa. Điều này cũng khiến tâm trạng con người thay đổi, lên xuống không ngừng.
Ẩn hiện trong màn kí ức của người con nay đã trưởng thành, hình ảnh người mẹ tần tảo cũng dần quay lại đẹp đẽ, đầy thương nhớ:
“Tôi nhớ me tôi, thuở thiếu thời
Lúc người còn sống, tôi lên mười
Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội
Áo đỏ người đưa trước giậu phơi
Hình dáng mẹ tôi chửa xóa mờ
Hãy còn mường tượng lúc vào ra
Nét cười đen nhánh sau tay áo
Trong ánh trưa hè trước giậu thưa”
Chẳng cần giấu giếm, nhân vật trữ tình trực tiếp bày tỏ tình cảm của mình với người mẹ thân thương qua từ “nhớ”. Cách gọi “me tôi” đầy giản dị, gần gũi lại càng khiến cảm xúc dâng lên thêm xót xa, ngậm ngùi. Nhà thơ nhớ về những năm tháng ấu thơ hạnh phúc bên mẹ, nhớ về màu đỏ của chiếc áo mà người phơi. Màu đỏ ấy kết hợp cùng màu nắng rực rỡ trái ngược hoàn toàn với khung cảnh xác xơ, hiu quạnh của khổ thơ đầu. Động từ “reo” còn cho thấy sự vui tươi, làm bừng lên không gian của kí ức. Nhưng điều đó lại càng khiến hoàn cảnh hiện tại thêm xót xa bởi người mẹ giờ đây đã không còn. Hình ảnh của bà gắn với làng quê, thể hiện tình yêu mà tác giả dành cho gia đình cũng như cho quê hương dấu yêu. Hình ảnh ấy “chửa xóa mờ”, vẫn còn hiện hữu trong tâm trí người con. Đó là “nét cười đen nhánh” đầy e ấp sau tay áo, thể hiện sự duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam xưa.
Như vậy, chỉ qua ba khổ thơ ngắn gọn, Lưu Trọng Lư đã đem đến một thi phẩm giàu ý nghĩa. “Nắng mới” như một lời tự sự, tâm tình, một dòng chảy tự nhiên của cảm xúc, chiếm được vị trí trong lòng độc giả bằng nét giản dị, thân thuộc. Lời thơ mộc mạc, chân thành kết hợp cùng giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết đã thành công khơi gợi lòng đồng cảm nơi người đọc. Bên cạnh đó, sự kết hợp đan xen giữa mạch cảm xúc của quá khứ - hiện tại cũng góp phần khắc sâu hơn nỗi nhớ, thể hiện nỗi xót xa của nhân vật trữ tình khi nghĩ về mẹ.
Tựu chung lại, “Nắng mới” chính là minh chứng cho ngòi bút tài hoa cùng tâm hồn nhạy cảm, giàu lòng yêu thương của thi sĩ Lưu Trọng Lư. Dù đã qua rất nhiều năm nhưng tác phẩm vẫn còn giữ nguyên được giá trị, khẳng định vị trí của mình trong dòng chảy không ngừng của văn học Việt Nam.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Bài thơ Nắng mới đem đến cho người đọc niềm rung cảm sâu sắc trước tình cảm sâu nặng của người con dành cho mẹ. Ngoài bài viết trên, trong chương trình Ngữ văn 10, Chân trời sáng tạo, Taimienphi.vn còn có những bài văn mẫu lớp 10 hay và chất lượng khác như: Đoạn văn kể về một kỉ niệm có ý nghĩa sâu sắc, bài Phân tích Chiếc lá đầu tiên của Hoàng Nhuận Cầm hay bài mẫu Phân tích Dưới bóng hoàng lan....