1. Mở đoạn: Giới thiệu về hai dòng thơ.
2. Thân đoạn:
* Giải thích thích của từ in đậm:
- Mặt Trời (1): mang nghĩa tả thực, ánh sáng soi chiếu, sưởi ấm và duy trì sự sống trên Trái Đất.
- Mặt Trời (2): hình ảnh ẩn dụ, ví Bác Hồ như Mặt Trời. Tác dụng:
+ Bác luôn trường tồn, vĩnh cửu trong tâm trí của người dân Việt Nam.
+ Bác là người đem đến ánh sáng cho dân tộc, giúp nhân dân thoát khỏi đêm đen nô lệ.
* Lí do xác định được nghĩa:
- Mặt Trời (1): dựa vào từ "ngày ngày" và "trên lăng". Đây là từ chỉ thời gian, nơi chốn nhằm diễn tả sự vận động, thay đổi của Trái Đất xung quanh Mặt Trời.
- Mặt Trời (2): dựa vào từ "trong lăng", ý chỉ Bác Hồ nằm trong lăng.
3. Kết đoạn:
- Nêu cảm nhận chung về hai câu thơ.
Ở hai dòng thơ "Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng/ Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ" có đến hai từ "Mặt Trời". Tuy nhiên, ý nghĩa của mỗi từ này lại khác nhau. Từ "Mặt Trời" thứ nhất mang nghĩa tả thực. Mặt Trời là một ngôi sao trong hệ Mặt Trời, phát ra nguồn nhiệt lượng khổng lồ giúp duy trì sự sống của con người trên Trái Đất. Việc tác giả ví Bác Hồ với Mặt Trời cho thấy Bác luôn trường tồn, vĩnh cửu trong tâm trí của người dân Việt Nam. Đồng thời, Bác còn là người đem đến ánh sáng cho dân tộc, giúp nhân dân thoát khỏi đêm đen nô lệ. Như vậy, lí do có thể xác định được nghĩa là dựa vào các từ trước và sau từ "Mặt Trời".
Trong hai dòng thơ này, từ "Mặt Trời" thứ nhất mang nghĩa tả thực, chỉ nguồn ánh sáng lớn có tác dụng soi chiếu, sưởi ấm và duy trì sự sống trên Trái Đất. Từ "Mặt Trời" thứ hai lại mang nghĩa ẩn dụ, ví Bác Hồ với Mặt Trời để ca ngợi Bác. Đồng thời khẳng định Bác luôn sống mãi trong lòng người dân Việt Nam. Nếu như Mặt Trời chiếu sáng Trái đất thì Bác lại là người đem ánh sáng tự do cho dân tộc Việt Nam. Lí do em có thể xác định được nghĩa của những từ này là bởi em dựa vào từ ngữ đứng trước và sau từ "Mặt Trời". Ở dòng thứ nhất, từ "ngày ngày" chỉ thời gian còn "trên lăng" chỉ nơi chốn. Cả hai từ này được sử dụng nhằm diễn tả sự vận động, thay đổi của Mặt Trời. Còn từ "Mặt Trời" thứ hai dựa vào từ "trong lăng", ý chỉ Bác Hồ đang nằm trong lăng.
Trong hai dòng thơ trên, tác giả đã sử dụng đến hai từ "Mặt Trời", tuy nhiên, ý nghĩa của mỗi từ lại vô cùng khác nhau. Nếu từ "Mặt Trời" ở dòng thứ nhất chỉ ánh sáng phát ra từ Mặt Trời có tác dụng sưởi ấm, chiếu sáng Trái Đất thì "Mặt Trời" ở dòng thứ hai lại ẩn dụ cho hình ảnh của Bác Hồ. Giữa Mặt Trời và Bác có sự tương đồng bởi Bác cũng giống như Mặt Trời, đem đến ánh sáng cho dân tộc Việt Nam. Lí do em có thể xác định được nghĩa của từ là vì em dựa vào những từ đứng trước và sau từ đó.
Để ca ngợi Bác Hồ và khẳng định tấm lòng của mình dành cho Bác, nhà thơ Viễn Phương đã sử dụng đến hai từ "Mặt Trời" trong hai dòng thơ: "Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng/ Thấy một Mặt Trời trên lăng rất đỏ.". Từ "Mặt Trời" ở câu đầu tiên chính là ngôi sao đem lại ánh sáng, duy trì sự sống của con người trên Trái Đất. Còn "Mặt Trời" ở dòng thứ hai lại là hình ảnh ẩn dụ cho Bác Hồ - người đã đem đến ánh sáng cho dân tộc Việt Nam. Ví Bác với Mặt Trời, tác giả muốn khẳng định tình cảm của mình dành cho vị lãnh tụ vĩ đại. Bác luôn sống mãi trong tâm tưởng, trái tim nhân dân. Bằng việc dựa vào các từ ngữ đứng trước và sau từ "Mặt Trời", em đã xác định được nghĩa của mỗi từ này.
Dựa vào từ ngữ đứng trước và sau từ "Mặt Trời", em đã có thể xác định được nghĩa của từ này. Từ "ngày ngày" và "trên lăng" là những từ chỉ thời gian, nơi chốn. Tác giả dùng các từ đó nhằm diễn tả sự vận động, thay đổi của Trái Đất xung quanh Mặt Trời. Vậy nên, từ "Mặt Trời" ở dòng thứ nhất mang nghĩa tả thực. Còn "Mặt Trời" ở dòng thứ hai lại ẩn dụ cho Bác Hồ. Tác giả ví Bác Hồ như Mặt Trời vì Bác chính là người mở ra tia hi vọng cho dân tộc Việt Nam, giúp nhân dân thoát khỏi đêm đen nô lệ. Ngoài ra, nhà thơ còn muốn khẳng định tình cảm của mình dành cho Bác. Bác luôn sống mãi trong lòng dân tộc Việt Nam.
"Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng/Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ" là hai câu thơ thể hiện rất rõ tầm quan trọng của ngữ cảnh. Mặt Trời bên ngoài lăng là của thiên nhiên, còn ở bên trong lăng lại là Bác Hồ - người đã xua tan bóng đêm đen tối của chiến tranh, mang hòa bình độc lập về cho đồng bào cả nước. Ngữ cảnh đã góp công lớn trong việc giúp người đọc lí giải những ý nghĩa ẩn dưới lớp vỏ ngôn từ.
Trong hai câu thơ: "Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng/Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ", ta có thể dễ dàng xác định ý nghĩa của các hình tượng nhờ vào ngữ cảnh. Đầu tiên, ta thấy một Mặt Trời của thiên nhiên "ngày ngày" "đi qua trên lăng". Tiếp theo đó là Mặt Trời khác nằm trong lăng. Đó chính là vị cha già kính yêu của dân tộc, người đã đem ánh sáng tự do đến giải thoát đồng bào khỏi bóng đêm nô lệ. Để hiểu được nghĩa của từ, việc xác định ngữ cảnh là không thể thiếu.
Dựa vào sự khác biệt trong ngữ cảnh, em đã dễ dàng nhận biết được ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm qua hai câu thơ của tác phẩm "Viếng lăng Bác". "Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng" là hình ảnh tả thực với đối tượng là hành tinh trung tâm trong Hệ Mặt Trời. Còn câu "Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ" lại là hình ảnh ẩn dụ để tôn vinh Bác Hồ vĩ đại - người đem đến độc lập, tự do cho dân tộc. Vậy nên để có thể xác định đúng nghĩa của từ, ta cần đặc biệt chú ý đến ngữ cảnh.
Với vai trò quan trọng trong việc xác định nghĩa của từ, ngữ cảnh đã giúp người đọc - người viết kết nối với nhau dễ dàng hơn. Trong hai câu thơ: "Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng/Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ", có thể khẳng định Mặt Trời thứ nhất "ngày ngày" di chuyển là một hành tinh, một ngôi sao khổng lồ đem lại sự sống cho nhân loại. Mặt Trời còn lại nằm "trong lăng" chính là Bác Hồ - vị cha già của dân tộc Việt Nam, đem lại ánh sáng của độc lập, tự cho về cho Tổ quốc. Chỉ cần dựa vào ngữ cảnh, ta đã có thể dễ dàng phân tích được hai câu thơ.
Ngữ cảnh có thể được hiểu là những từ ngữ, câu đứng trước hoặc đứng sau của yếu tố ngôn ngữ cần xác định, hoặc đơn giản là tình huống giao tiếp. Với vai trò vô cùng quan trọng, thiết yếu, nó đã góp phần không nhỏ giúp ta tìm hiểu và phát hiện ra nghĩa của từ. Lấy ví dụ hình ảnh "Mặt Trời" trong hai câu thơ: "Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng/Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ", nó có thể chỉ một ngôi sao đem lại ánh sáng cho vũ trụ, cũng có thể được dùng để bày tỏ lòng ngưỡng mộ với vị cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam. Vậy nên việc xác định ngữ cảnh đóng vai trò rất lớn trong quá trình xác định nghĩa của từ.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Việc xác định đúng ngữ cách sẽ giúp các em giải nghĩa được từ và ý nghĩa hàm ẩn của những từ ngữ đó. Các em có thể xem thêm bài văn mẫu lớp 7:
- Viết đoạn văn ghi lại cảm xúc sau khi đọc bài thơ Những cánh buồm
- Nói và nghe: Trao đổi về một vấn đề
Chúc các em học tốt môn Ngữ văn 7.