Đề bài: Phát biểu cảm nghĩ về đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên
Phát biểu cảm nghĩ về đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên hay, chọn lọc
1. Mở bài:
- Sơ lược về tác giả Tô Hoài và tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu ký, giới thiệu đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên.
2. Thân bài:
a. Vẻ đẹp ngoại hình của Dế Mèn:
- Vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn "đôi càng mẫm bóng", "những cái vuốt ở chân ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt".
- Bộ đôi cánh, trước kia chúng vốn ngắn hủn hoẳn thì giờ đã trở thành tấm áo choàng dài phủ đến tận kín đuôi Dế Mèn.
- "cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn" càng thể hiện rõ hơn sự cường tráng, khỏe mạnh, đương tuổi sung sức nhất của Dế Mèn.
- Bộc lộ một phần tính cách của nhân vật: Bên cạnh sự tự tin, niềm tự hào vào vẻ đẹp cơ thể, thì Dế Mèn còn mang trong mình bản tính ngạo mạn.
=> Tính cách ưa tự do, sống ung dung, kiêu ngạo, vẫn chưa từng trải của Dế Mèn.
b. Tính cách của Dế Mèn:
- Dế Mèn hiện lên với vẻ ngông nghênh, không sợ trời sợ đất.
- Đi đứng "oai vệ", luôn tỏ ra hung tợn, dám cà khịa tất cả mọi bà con trong xóm.
- Ỷ lớn hiếp bé, bắt nạt mấy chị Cào Cào yếu đuối, trêu ghẹo anh Gọng Vó hiền lành, ngơ ngác, rồi ảo tưởng mình sắp là kẻ đứng đầu thiên hạ, ai cũng phải rạp mình tôn kính.
c. Bài học đắt giá đầu tiên:
* Hoàn cảnh:
- Dế Choắt là hàng xóm của Dế Mèn, vì gầy gò ốm yếu nên thường xuyên bị Dế Mèn chế giễu, bắt nạt.
- Dế Mèn luôn cho rằng Dế Choắt là kẻ ăn xổi ở thì, không biết lo nghĩ, làm biếng, sinh sống cẩu thả bề bộn.
* Trò nghịch dại của Dế Mèn và cái chết thương tâm của Dế Choắt:
- Khi nhìn thấy chị Cốc vừa chén no mồi đang rỉa lông rỉa cánh ở gần đấy, Dế Mèn nổi máu nghịch ranh nên đã làm một bài vè khịa chị Cốc.
- Chị Cốc vốn ghê gớm lập tức trợn mắt đi tìm kẻ dám cạnh khóe mình, Dế Mèn thì sau khi xong chuyện lập tức chui tọt vào trong tổ.
- Cốc bắt được Dế Choắt đang lom khom trong tổ, những tưởng đấy chính là kẻ đã cà khịa mình, Cốc đã lập tức giáng những cú mổ xuống hang của Choắt mà không thèm nghe phân trần.
=> Dế Choắt bị trúng hai nhát mổ vào lưng, trẹo cả xương sống, lăn ra kêu váng trời.
- Chỉ khi thấy Dế Choắt đã thoi thóp không còn dậy được nữa Dế Mèn mới nhận ra, nhưng hối hận thì cũng đã muộn rồi.
- Đứng trước lằn ranh sinh tử, Dế Choắt không oán lấy nửa lời, chỉ trăn trối lại rằng "Thôi tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy". => lời khuyên răn thấm thía cho Dế Mèn.
=> Dế Mèn kiêu căng, ngạo mạn, vốn chẳng sợ ai đã nhận được bài học đường đời đầu tiên như thế, một bài học đắt giá phải trả bằng cả tính
mạng của người khác
3. Kết bài:
Nêu cảm nhận chung về đoạn trích.
Tô Hoài là một trong những cây bút viết đặc sắc và nổi bật nhất trong nền văn học Việt Nam thế kỷ XX, với các sáng tác ở nhiều thể loại từ truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch nói, hồi ký, đến cả kịch bản điện ảnh,... mà ở bất kỳ thể loại nào Tô Hoài cũng gây dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả với những tác phẩm ẩn chứa nhiều tâm huyết và sức sáng tạo dồi dào. Trước cách mạng, Tô Hoài được biết đến nhiều nhất với tập truyện dành cho thiếu nhi - Dế Mèn phiêu lưu ký, kể về hành trình phiêu lưu của Dế Mèn, thông qua đó tác giả gửi gắm nhiều bài học sâu sắc. "Bài học đường đời đầu tiên" được trích từ chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu ký. Đoạn trích tập trung khắc họa vẻ đẹp ngoại hình và tính cách ngông cuồng, ngạo mạn cũng như bài học đường đời đầu tiên giúp thay đổi nhận thức của Dế Mèn.
Đoạn trích mở đầu, tác giả Tô Hoài đã miêu tả vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn qua "đôi càng mẫm bóng", "những cái vuốt ở chân ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt". Nhận thức được sự trưởng thành nhanh chóng của mình, Dế Mèn cũng bắt đầu phô diễn sức mạnh bằng những "cú đạp phanh phách vào ngọn cỏ". Cảnh những ngọn cỏ gãy rạp như bị những nhát dao sắc lia qua bộc lộ sức mạnh của đôi chân chú dế mới lớn, đồng thời bộc lộ sự tự tin, cũng như bản tính kiêu ngạo của Dế Mèn.
Sự trưởng thành về hình thể của chú còn được nêu nổi bật thông qua cách so sánh đôi cánh, trước kia chúng vốn ngắn hủn hoẳn thì giờ đã trở thành tấm áo choàng dài phủ đến tận kín đuôi Dế Mèn. Ý văn "cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn" càng thể hiện rõ hơn sự cường tráng, khỏe mạnh, đương tuổi sung sức nhất của Dế Mèn. Qua việc miêu tả vẻ đẹp hình thể hoàn hảo của Dế Mèn, nhà văn Tô Hoài đã hé lộ một phần tính cách của nhân vật.
Bên cạnh sự tự tin, niềm kiêu hãnh về vẻ đẹp cơ thể thì Dế Mèn còn mang trong mình bản tính ngông cuồng, tư thái hiên ngang, hùng dũng với các chi tiết "đầu tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng", "hai răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp", "sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng". Đồng thời ta cũng cảm nhận được một chút về tính cách ưa tự do, sống ngạo mạn chưa từng trải của Dế Mèn. Có thể nói rằng Tô Hoài đã có những quan sát tỉ mỉ về loài Dế cùng với óc sáng tạo phong phú của mình ông đã tạo ra một nhân vật vô cùng đặc sắc. Dế Mèn không chỉ mang trong mình những dáng vẻ, tính cách của một con người trẻ tuổi tiêu biểu mà còn rất gần gũi với đối tượng là trẻ em, khơi gợi hứng thú theo dõi câu chuyện cho người đọc.
Bên cạnh việc miêu tả vẻ đẹp hình thể của Dế Mèn, Tô Hoài cũng mở ra cho người đọc những nét tính cách ban sơ của Dế Mèn khi còn ở nhà, lúc mới lớn, khi còn chung sống với những hàng xóm thân thuộc. Dế Mèn hiện lên với vẻ ngông nghênh, không sợ trời sợ đất, đi đứng "oai vệ" như một ông tướng con, luôn tỏ ra hung tợn, dám cà khịa tất cả mọi bà con trong xóm, nhưng ai cũng nhịn, không nói lại. Vì thiếu hiểu biết Dế Mèn những tưởng rằng đấy là hay, là vì mình to khỏe, hùng dũng nên ai cũng phải sợ hãi, không dám phản kháng, mà trên thực tế là do người ta nể chỗ quen biết nên không chấp vặt cái tính hống hách ấy của chú, chứ cũng chẳng phải sơ hãi gì. Thế nhưng dế ta không biết thế nào là điểm dừng, càng được nước càng lấn tới, ỷ lớn hiếp bé, bắt nạt mấy chị Cào Cào yếu đuối, trêu ghẹo anh Gọng Vó hiền lành, ngơ ngác, rồi ảo tưởng mình sắp là kẻ đứng đầu thiên hạ, ai cũng phải rạp mình tôn kính. Tuy nhiên, đáng tội thay, chính cái bản tính xốc nổi, hống hách của tuổi trẻ dại khờ đã khiến Dế Mèn phải trả giá đắt, đồng thời cũng khiến cả người khác phải gánh nạn oan cho mình mà mất mạng. Dế ta dù thoát nạn nhưng suốt cả một đời phải sống trong cảnh ân hận, giày vò vì những trò đùa tuổi trẻ tai hại, có hối cũng hối không kịp.
Bài học đắt giá đầu tiên của Dế Mèn gắn liền với hàng xóm của cậu là Dế Choắt. Trên thực tế Dế Choắt cũng cùng một loài với Dế Mèn, thế nhưng chỉ bởi ngoại hình ốm yếu, dù đã đến tuổi trưởng thành nhưng trông "gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện", cánh ngắn ngủn, đôi càng bè bè, nặng nề, râu ria cụt ngủn, mặt ngẩn ngẩn ngơ ngơ. So với Dế Mèn thì đúng một trời một vực, chính vì lẽ ấy, Dế Mèn lấy làm coi thường cậu hàng xóm ẻo lả này lắm, thậm chí tự đặt cho hàng xóm cái tên "Dế Choắt", một cách rất chế giễu và trịnh thượng.
Không chỉ thế Dế Mèn còn tự cho mình cái quyền được lên mặt, có tư cách dạy dỗ người hàng xóm tội nghiệp. Trong suy nghĩ của Dế Mèn, Dế Choắt là kẻ ăn xổi ở thì, không biết lo nghĩ, làm biếng, sinh sống cẩu thả bề bộn. Nhưng cái sự xốc nổi và hiếu thắng của Dế Mèn đã không để chú có được cái nhìn thấu hiểu và thông cảm cho người hàng xóm tội nghiệp. Bởi lẽ nếu biết nhìn nhận thì hẳn Dế Mèn sẽ thấy được Dế Choắt vốn ốm yếu, đau bệnh liên miên thì làm gì có hơi sức đâu để mà đào hang nhiều ngóc ngách, rồi có sức để dọn dẹp nhà cửa cho gọn gàng. Không những thế Dế Mèn ngoài không có óc quan sát, cậu còn không có sự lắng nghe, mặc cho Dế Choắt than thở bao nhiêu, Dế Mèn cũng chỉ để ngoài tai, chỉ biết nói cho sướng cái miệng của mình, tỏ vẻ huênh hoang tự đắc, vì trông bản thân vượt trội hơn so với cậu hàng xóm èo oặt biết bao nhiêu. Khi nghe Dế Choắt ngỏ ý nhờ giúp đào thông một cái ngách sang bên nhà mình, phòng khi tắt lửa tối đèn, thì Dế Mèn đã lập tức phản đối với giọng điệu khó chịu, khinh khỉnh ra điều mắng nhiếc Dế Choắt. Dế Mèn cho rằng Dế Choắt ở bẩn, người hôi như cú, suốt ngày chỉ biết khóc lóc ỉ ôi, lại thêm tội lười biếng đào tổ nông. Đối với Dế Choắt Dế Mèn không mảy may thương xót, mà chỉ cảm thấy khó chịu, không muốn bận tâm đến nỗi khổ sở của người hàng xóm yếu đuối này.
Cho đến một hôm trong lúc đang đứng ở cửa hang ngắm hoàng hôn, khi nhìn thấy chị Cốc vừa chén no mồi đang rỉa lông rỉa cánh ở gần đấy, Dế Mèn vốn là kẻ không biết sợ trời sợ đất, lại nổi máu nghịch ranh nên đã làm một bài vè khịa chị Cốc rằng:
"Cái Cò, cái Vạc, cái Nông
Ba cái cùng béo vặt lông cái nào
Vặt lông cái Cốc cho tao
Tao nấu, tao nướng, tao xào, tao ăn"
Hậu quả là chị Cốc vốn ghê gớm lập tức trợn mắt đi tìm kẻ dám cạnh khóe mình, Dế Mèn thì sau khi xong chuyện lập tức chui tọt vào trong tổ, nằm bắt chân chữ ngũ rung đùi, vì chắc ăn rằng Cốc kia không thể nào chui nổi vào trong cái hang như mê cung của mình. Thế nhưng Dế Mèn đâu biết được rằng, cái trò đùa quái thai của mình đã trở thành tai họa cho kẻ khác, mà không ai khác chính là Dế Choắt tội nghiệp. Cốc không tìm được Dế Mèn thì lại bắt được Dế Choắt đang lom khom trong tổ, những tưởng đấy chính là kẻ đã cà khịa mình, Cốc đã lập tức giáng những cú mổ xuống hang của Choắt mà không thèm nghe phân trần. Vì hang đào nông mà mỏ của Cốc vừa dài vừa nhọn, xuyên thủng cả cả mặt đất, thế nên Dế Choắt bị trúng hai nhát mổ vào lưng, trẹo cả xương sống, lăn ra kêu váng trời. Tiếng kêu thảm thiết ấy Dế Mèn cũng đến sợ hãi, chỉ dám nằm im thin thít, hẳn là nghĩ rằng may mà mình nhanh chân trốn dưới hang sâu, không thì kẻ bị giáng hai đòn ấy chính là mình, hú vía!
Đến khi đã khuất bóng chị Cốc, Dế Mèn mới dám bò ra khỏi hang sang nhà Dế Choắt xem tình hình, thế nhưng cậu vẫn mang trong mình tâm thế nhởn nhơ, không hề ý thức được cái sự kiện tày trời mình vừa mới gây ra cho cậu bạn hàng xóm. Chỉ khi thấy Dế Choắt đã thoi thóp không còn dậy được nữa Dế Mèn mới nhận ra, nhưng hối hận thì cũng đã muộn rồi. Đứng trước lằn ranh sinh tử, Dế Choắt không oán lấy nửa lời, chỉ trăn trối lại rằng "Thôi tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt tôi khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy". Môt kẻ ốm yếu, luôn chịu lép vế, trước giờ đều chịu để Dế Mèn dạy dỗ, những tưởng rằng ấy là kẻ nhát gan, sợ sệt cả đời cẩu thả, ấy thế mà lại nói ra được những lời khuyên răn thấm thía đến vậy. Có thể nói rằng Dế Mèn dù có hơn Dế Choắt bao nhiêu đi chăng nữa cũng không thể sánh được với Dế Choắt về cái sự thấu hiểu nhân tình thế thái, biết người biết ta. Chỉ trách trời sinh ra Dế Choắt ốm yếu, nếu không có lẽ cũng chẳng gặp phải cái tai vạ thảm thương này. Về phần Dế Mèn, sau khi Dế Choắt tắt thở, cậu ân hận nhiều lắm, giá như đừng trêu đùa chị Cốc, giá như trước kia đừng đối xử lạnh lùng với Dế Choắt, giá như quan tâm Choắt thêm chút nữa, giá như sẵn lòng ra tay đào cho Choắt thêm một cái ngách,... Đó có lẽ là tất cả những điều mà Dế Mèn đã đứng lặng suy nghĩ giờ lâu sau khi chôn cất Dế Choắt cẩn thận ở một vùng cỏ bùm tum chăng. Dế Mèn kiêu căng, ngạo mạn, vốn chẳng sợ ai, đã nhận được bài học đường đời đầu tiên như thế, một bài học đắt giá phải trả bằng cả tính mạng của người khác, mà thậm chí suýt nữa là cả tính mạng của mình.
Đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên là một trong những đoạn trích hay và đặc sắc nhất trong toàn truyện Dế Mèn phiêu lưu ký, không chỉ thể hiện khả năng quan sát tinh tế tài tình của Tô Hoài trong việc xây dựng hình ảnh và tính cách của các nhân vật mà còn thể hiện sự sáng tạo, nhân văn trong cách tạo lập cốt truyện của tác giả. Đưa ra những bài học sâu sắc cho độc giả đặc biệt là độc giả thuộc lứa tuổi thanh thiếu niên đang chập chững bước vào đời bằng những câu chuyện, những nhân vật gần gũi, nhiều xúc cảm.
-------------------HẾT-------------------
Bài học đường đời đầu tiên là một đoạn trích hay và ấn tượng mang đến cho người đọc những bài học bổ ích, để tìm hiểu thêm về tác phẩm mời các em tìm đọc thêm các bài viết Phân tích Bài học đường đời đầu tiên, Sơ đồ tư duy bài học đường đời đầu tiên, Tóm tắt Bài học đường đời đầu tiên, Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên.
Taimienphi đã hoàn thiện những bài văn mẫu hay kể lại một sự việc trong đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên, tác phẩm nổi bật của Tô Hoài. Các em có thể tham khảo thêm để được hướng dẫn cách lập dàn ý chi tiết.