1. Mở bài:
- Giới thiệu vấn đề: Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ Dục Thúy sơn.
2. Thân bài:
2.1. Tình yêu thiên nhiên:
Qua những cảm nhận trực giác và tưởng tượng, nhà văn đã gợi tả khung cảnh núi Dục Thúy:
- "Liên hoa phù thủy thượng": hình ảnh ẩn dụ mới lạ, ví núi Dục Thúy như đóa sen nổi trên mặt nước -> gợi khung cảnh thoát tục.
- "Tiên cảnh": nhấn mạnh núi Dục Thúy có vẻ đẹp như chốn bồng lai tiên cảnh rơi xuống cõi trần gian "trụy trần gian".
- Những liên tưởng xuất hiện khi say ngắm thiên nhiên:
+ "Tháp ảnh trâm thanh ngọc": hình dung dáng núi soi bóng trên mặt nước giống như cái trâm ngọc màu xanh.
+ "Ba quang kính thúy hoàn": so sánh ánh sáng sóng nước phản chiếu dáng núi như đang soi mái tóc xanh biếc, mượt mà.
-> Đây là các chi tiết đặc sắc, miêu tả cụ thể, cận cảnh núi Dục Thúy -> Nguyễn Trãi có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế.
2.2. Tâm trạng hoài cổ và những suy ngẫm về cuộc đời:
- Hai câu thơ cuối là sự bộc lộ những suy tư về con người, về lịch sử và dân tộc:
+ "Hữu hoài": hoài niệm, nhớ tới Trương Hán Siêu - vị danh sĩ đời Trần.
+ Hình ảnh "Bi khắc tiển hoa ban" gợi nỗi niềm nhớ tiếc, thương xót của thi nhân.
2.3. Đánh giá về đặc sắc nghệ thuật:
- Nhiều hình ảnh ẩn dụ, so sánh độc đáo, thú vị.
- Ngôn từ được sử dụng tinh xác.
3. Kết bài:
- Khẳng định vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi.
Nói về người anh hùng, nhà thơ, nhà văn kiệt xuất Nguyễn Trãi, vua Lê Thánh Tông từng có câu thơ "Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo" ("Ức Trai lòng sáng tựa sao khuê"). Quả đúng như vậy, đọc những sáng tác của ông, ta lại nhận thấy thi nhân là người có tâm hồn trong trẻo, nhạy cảm, yêu thiên nhiên, con người và quê hương đất nước tha thiết. Điều này được thể hiện rất rõ trong tác phẩm "Dục Thúy sơn".
Trước hết, trong câu thơ mở đầu, nhà thơ giới thiệu chung về cảnh vật:
"Hải khẩu hữu tiên san;"
("Cửa biển có non tiên;")
Núi Dục Thúy được gọi bằng từ ngữ mĩ miều, đẹp đẽ là "tiên san" - ngọn núi tiên. Ngọn núi này có vị trí gần ngay cửa biển. Như vậy, chỉ với một câu thơ ngắn gọn gồm 5 tiếng, nhà thơ đã mang đến thông tin về núi Dục Thúy cùng lời khẳng định đây chính là chốn tiên cảnh.
Dù đã qua lại nhiều lần "tiền niên lũ vãng hoàn" nhưng nhân vật trữ tình vẫn không thôi choáng ngợp trước cảnh sắc tươi đẹp:
"Liên hoa phù thủy thượng;
Tiên cảnh trụy trần gian."
("Cảnh tiên rơi cõi tục;
Mặt nước nổi hoa sen.")
Với điểm nhìn từ xa, tầm bao quát rộng, con người có thể quan sát toàn cảnh núi Dục Thúy. Dáng núi được nhà thơ khéo léo ví von với đóa sen thanh cao nổi trên mặt nước trong xanh thông qua hình ảnh ẩn dụ "Liên hoa phù thủy thượng". Trong nguyên văn, câu thơ năm chữ không có bất kì một từ ngữ biểu thị sự so sánh nào. Thay vào đó, nhà thơ sử dụng động từ "phù" mang nghĩa là nổi. Dường như, núi Dục Thúy được đồng nhất trực tiếp với đóa sen, gợi ra vẻ đẹp thoát tục, thanh cao như ý nghĩa biểu tượng của loài hoa này. Đây quả là hình ảnh và bút pháp đặc sắc. Ngắm nhìn bức tranh toàn cảnh nơi đây, thi sĩ cảm nhận và cho rằng núi Dục Thúy chính là "tiên cảnh". Từ "tiên" tiếp tục được sử dụng để nhấn mạnh vào vẻ huyền ảo, tráng lệ của ngọn núi. Giờ đây, trong đôi mắt con người, Dục Thúy là cảnh đẹp ở chốn bồng lai rơi xuống hạ giới, trần gian.
Tiếp đến, nhà thơ đi miêu tả cận cảnh, chi tiết khung cảnh thiên nhiên nên thơ:
"Tháp ảnh trâm thanh ngọc;
Ba quang kính thúy hoàn."
("Bóng tháp hình trâm ngọc;
Gương sông ánh tóc huyền.")
Có thể thấy, những liên tưởng thú vị đã xuất hiện khi con người say ngắm thiên nhiên. Trong cảm nhận của nhân vật trữ tình, bóng tháp hiện trên mặt nước như cái trâm ngọc màu xanh biếc, ánh sáng sóng nước như chiếc gương soi mái tóc biếc. Hai cụm từ "trâm ngọc", "ánh tóc huyền" gợi hình ảnh trẻ trung, trong sáng của người con gái yêu kiều, duyên dáng. Từ đây, núi Dục Thúy hiện lên với nét đẹp trữ tình, thơ mộng. Có thể nói, Nguyễn Trãi đã có những liên tưởng, bút pháp vô cùng mới mẻ, thú vị khi khắc họa cảnh sắc thiên nhiên. Ông dùng vẻ đẹp của con người để so sánh, hình dung vẻ đẹp của thiên nhiên. Đây cũng chính là điểm làm nên sự khác biệt so với các nhà thơ khác.
Đứng trước phong cảnh sơn nước hữu tình, nhà thơ đã bộc lộ nỗi niềm suy tư của bản thân:
"Hữu hoài Trương Thiếu bảo;
Bi khắc tiển hoa ban."
("Nhớ xưa Trương Thiếu bảo;
Bia khắc dấu rêu hoen.")
"Hữu hoài" có nghĩa là chạnh nhớ, nhớ xưa. Đặt cụm từ này lên đầu câu, thi sĩ khéo léo bày tỏ nỗi niềm thương nhớ tới vị danh sĩ đời Trần - người đặt tên cho núi Dục Thúy, đồng thời, là tác giả của bài thơ văn khắc trên bia đá đầy "dấu rêu hoen". Chứng kiến cảnh tượng "vật còn người mất", nhà thơ không khỏi xót thương, tiếc nhớ. Tấm lòng "uống nước nhớ nguồn" như thấm đẫm trong từng vần thơ. Bên cạnh đó, hai câu thơ cuối cũng là sự bộc lộ những suy ngẫm, trăn trở của thi nhân về con người, về lịch sử và dân tộc.
Bằng hình ảnh so sánh thú vị, mới lạ, ngôn ngữ được sử dụng tinh xác, giàu sức gợi, Nguyễn Trãi đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt sắc nơi núi Dục Thúy. Những bút pháp và liên tưởng độc đáo trong miêu tả dáng núi đã cho thấy tâm hồn trong sáng, nhạy cảm của nhà thơ. Đó là tấm lòng yêu mến, trân trọng vẻ đẹp thiên nhiên đất trời. Hay còn là tâm trạng hoài cổ cùng suy ngẫm sâu xa về cuộc đời vô thường.
"Dục Thúy sơn" đã mang đến cho người đọc những hình dung cụ thể, rõ nét về một danh lam thắng cảnh của đất nước. Đọc bài thơ, ta có cảm giác như mình được tận mắt chứng kiến vẻ đẹp núi Dục Thúy. Đồng thời, càng thêm hiểu hơn về tâm hồn thanh cao, trong trẻo của người anh hùng Nguyễn Trãi.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Khi viết Phân tích một nét đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi thể hiện trong Dục Thúy sơn, em cần tập trung phân tích ở hai phương diện: tình yêu thiên nhiên tha thiết và tâm trạng hoài cổ, những suy tư về cuộc đời. Ngoài nội dung trên đây, Taimienphi.vn còn rất nhiều bài văn mẫu lớp 10 khác nhằm phục vụ việc học Ngữ văn 10 của em như:Phân tích bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Dục Thúy sơn hay bài viết Phân tích Dục Thúy sơn để có thể hiểu hơn về tác phẩm này.