Để diễn đạt cấp độ cao hơn của màu đen, người ta hay dùng thêm phụ từ "sì" sau tính từ chỉ màu sắc "đen" để bổ sung ý nghĩa. Tuy nhiên, đọc đến đây, nhiều người lại băn khoăn không biết viết đen xì hay đen sì mới chính xác, đúng chính tả?
Dựa theo dữ liệu trong cuốn từ điển tiếng Việt, xuất bản năm 2013 của G.S Hoàng Phê thì:
* "Xì" là từ mang 4 trường ý nghĩa khác nhau.
- Trường nghĩa 1, "xì" là động từ diễn tả phần hơi nén bị bật, làm cho thoát mạnh ra ngoài thông qua một lỗ, chỗ hở hẹp.
Ví dụ: Quả bóng bị xì hơi, lựu đạn xì khói, khí ga bị xì
- Trường nghĩa 2: "Xì" là khẩu ngữ thể hiện hành động phì hơi mạnh qua kẽ răng, tạo thành tiếng xì và biểu hiện thái độ coi thường, không bằng lòng của người/vật.
Ví dụ: Khi nghe câu chuyện của bạn, H không nói gì, chỉ xì một tiếng khá to.
- Trường nghĩa 3: "xì" là khẩu ngữ thể hành động thở, đẩy mạnh để đẩy nước mũi, khí dư trong mũi, đường ruột ra ngoài.
Ví dụ: Xì mũi, xì hơi
- Trường nghĩa 4: "Xì" là từ thể hiện ý nghĩa thông tục, thể hiện hành động bắt buộc ai đó xì ra, nói lộ ra một vật, sự việc nào đó (hàm ý chê)
Ví dụ: Cuối cùng cũng phải xì tiền ra
* "Sì" là phụ từ, thể hiện một mức độ cao, trông xấu, không thuận mắt, gây cảm giác khó chịu.
Ví dụ: Đen sì sì, thâm sì, nhám sì,...
Khi kết hợp với từ "đen" (tính từ chỉ màu của than, mực tàu, không sáng) thì "đen sì" là từ đúng, có nghĩa và "đen xì" là từ "sai".
Trong đó:
- "Đen sì" là tính từ chỉ cấp độ cao của màu đen, nhìn như xám xịt lại. Thực tế, "đen sì" hay được dùng với hàm ý tiêu cực, chê bai.
Ví dụ:
+ Màu đen sì
+ Bóng đèn bị bụi bám đen sì
+ Tường bị nhọ đen sì
- "Đen xì" là từ không có ý nghĩa trong từ điển tiếng Việt.
Sở dĩ nhiều người viết nhầm "đen sì" thành "đen xì" là bởi sự nhầm lẫn trong cách đọc, phát âm "s" và "x".
- Cô ấy có bàn tay đen sì
- Sau khi bị sa xuống hố, mặt mũi, người ngợm của anh ấy đen sì sì không nhận ra
- Trong đêm tối, anh ấy nhìn thấy một bóng đen sì đang tiến đến.
- Nhìn từ xa, đợt di cư của những con bò rừng tạo thành cơn lốc đen sì chạy qua làm mặt đất rung lên ầm ầm.
Thông qua những phân tích Đen sì và đen xì ở trên, chắc hẳn bạn đã có thể trả lời "đen sì" là từ viết đúng chính tả rồi đúng không? Hãy luyện tập đặt câu, ghi nhớ ý nghĩa của từ để nói, viết sử dụng đúng khi giao tiếp hàng ngày.