I. TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh
a. Văn bản “Cây dừa Bình Định” sử dụng tri thức khoa học về địa lí sự vật, văn bản “Huế” sử dụng tri thức văn hóa, văn bản “Khởi nghĩa Nông Vân” sử dụng tri thức lịch sử, văn bản “Con giun đất” sử dụng tri thức về sinh học vật.
b. Muốn có những tri thức đó chúng ta cần:
c. Không thể làm bài văn thuyết minh bằng tưởng tượng, suy luận vì bài văn thuyết minh cần những tri thức chính xác, khoa học.
2. Phương pháp thuyết minh
a. Trong các câu văn trên, ta thường gặp từ “là”. Sau từ đó, người ta cung cấp các tri thức, chỉ ra các đặc điểm, công dụng riêng của sự vật. Loại câu văn định nghĩa, giải thích này thường đứng đầu câu có vai trò giới thiệu trong văn bản thuyết minh.
b. Sử dụng phương pháp liệt kê nhằm kể ra các thuộc tính, các biểu hiện cùng loại để giúp người đọc, người nghe dễ hiểu, dễ nắm bắt được sự vật, hiện tượng
c. Đoạn văn nêu ra số liệu cụ thể giúp người đọc hình dung cụ thể, rõ ràng về cách xử phạt người hút thuốc lá nơi công cộng. Đây là cơ sở thực tế khẳng định tính thuyết phục của các tri thức được cung cấp.
d. Đoạn văn cung cấp các con số như: 20%, 3%, 500 năm, 90kg thán khí, 600kg dưỡng khí 🡺 giúp làm sáng tỏ vai trò của cỏ trong thành phố, tạo độ tin cậy cho bài văn
e. Sử dụng phương pháp so sánh trong đoạn văn nhằm làm nổi bật đặc điểm: Biển Thái Bình Dương rất lớn
f. Phân loại, phân tích là chia đối tượng ra thành từng mặt, từng khía cạnh để thuyết minh 🡺 giúp người đọc dễ dàng nắm bắt thông tin, nội dung bài viết
II. LUYỆN TẬP
Câu 1: Tác giả của bài “Ôn dịch thuốc lá” đã nghiên cứu, tìm hiểu rất nhiều để nên lên yêu cầu chống nạn hút thuốc lá. Những phạm vi tìm hiểu vấn đề trong bài viết đó là: tác hại của khói thuốc đối với con người, tâm lý lệnh lạc của một số người coi việc hút thuốc lá là lịch sự.
Câu 2: Bài viết “Ôn dịch thuốc lá” dùng phương pháp thuyết minh để nêu bật tác hại của việc hút thuốc lá:
- Phương pháp so sánh: So sánh với AIDS, so sánh với giặc ngoại xâm
- Phương pháp liệt kê: Liệt kê từng tác hại của khói thuốc
- Phương pháp dùng số liệu: Số tiền mua thuốc lá, số phần trăm bệnh nhân, số tiền phạt,…
- Phương pháp nêu ví dụ: Cụ thể ở nước Bỉ
Câu 3:
Đoạn văn thuyết minh “Ngã ba Đồng Lộc” đã sử dụng kiến thức về lịch sử và về địa danh Ngã Ba Đồng Lộc
Văn bản sử dụng những phương pháp thuyết minh đó là:
- Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích: “Ngã Ba Đồng Lộc là giao điểm…”
- Phương pháp liệt kê: San lấp hố bom, làm đường, đào hầm trú ẩn, bảo đảm an toàn cho xe và người qua lại
- Phương pháp nêu số liệu: Các số liệu cụ thể về ngày, tháng, số bom đánh phá,..
Câu 4: Cách phân loại của bạn lớp trưởng là chính xác, đầy đủ nhưng chưa rõ
I. Tìm hiểu các phương pháp thuyết minh
1. Quan sát học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh
a. Các văn bản thuyết minh Cây dừa Bình Định, Tại sao lá cây có màu xanh lục, Huế, Khởi nghĩa Nông Văn Vân, Con giun đất đã sử dụng những tri thức về tự nhiên (Địa lí, Sinh học,…), tri thức về xã hội (Văn hoá, Lịch sử,…).
b. Để có các tri thức ấy cần phải quan sát, học tập, tìm tòi, tích lũy kiến thức lâu dài.
c. Không thể dùng tưởng tượng, suy luận để làm bài văn thuyết minh.
2. Phương pháp thuyết minh
a. Trong các câu văn ta thường gặp từ “là”. Sau từ “là”, người ta cung cấp những kiến thức về bản chất, đặc trưng của đối tượng . Loại câu văn định nghĩa, giải thích trong văn bản thuyết minh có đặc điểm thường xuất hiện từ “là”, đưa ra được bản chất, đặc trưng đối tượng.
b. Tác dụng của phương pháp liệt kê : trình bày tri thức theo một trật tự nhất định.
c. Ví dụ trong đoạn văn là phần trong ngoặc đơn “ở Bỉ, từ năm 1987… 500 đô la”. Đưa ra ví dụ có tác dụng minh họa rõ hơn để người đọc dễ hiểu, tạo tính chính xác, thuyết phục hơn cho lời văn.
d. Đoạn văn cung cấp những số liệu cụ thể 20%, 3%, 500 năm, một héc-ta, 900kg, 600kg. Việc sử dụng số liệu giúp làm tăng tính thuyết phục của văn bản.
e. Tác dụng của phương pháp so sánh : đối chiếu, so sánh để làm nổi bật, cụ thể hóa đối tượng cần thuyết minh.
g. Bài Huế đã trình bày các đặc điểm của thành phố Huế theo những mặt : thiên nhiên, kiến trúc, nhà vườn, món ăn, tinh thần quật cường của nhân dân.
II. Luyện tập
Câu 1 (trang 128 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Phạm vi tìm hiểu vấn đề trong bài Ôn dịch, thuốc lá :
- Tác hại thuốc lá với sức khỏe (người hút và những người xung quanh).
- Tác hại thuốc lá với hành vi văn hóa.
- Việc chống thuốc lá ở các nước phát triển.
Câu 2 (trang 128 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Các phương pháp thuyết minh được sử dụng trong Ôn dịch, thuốc lá : Phân loại, phân tích; định nghĩa, giải thích; nêu ví dụ; so sánh; dùng số liệu.
Câu 3 (trang 129 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Thuyết minh đòi hỏi kiến thức thực tế, chính xác, đa lĩnh vực. Văn bản Ngã ba Đồng Lộc sử dụng những phương pháp nêu định nghĩa, giải thích (Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm…), dùng số liệu (2057 trận bom, sau 18 lần,…)
Câu 4 (trang 129 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Cách phân loại của bạn lớp trưởng là hợp lí, chính xác và đầy đủ.
- Soạn bài Ôn tập truyện kí Việt Nam
- Soạn bài Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000
I. TÌM HIỂU CÁC PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
1. Quan sát, học tập, tích lũy tri thức để làm bài văn thuyết minh
a. Sử dụng những tri thức về tự nhiên (Địa lí, Sinh học,…); Những tri thức về xã hội (Văn hoá, Lịch sử,…).
b.Mục đích của văn bản thuyết minh là tri thức, cơ sở của văn bản thuyết minh cũng là tri thức.
c. Không thể chỉ sử dụng trí tưởng tượng, phán đoán, suy luận làm phương thức xây dựng văn bản thuyết minh.
2. Phương pháp thuyết minh
a. Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích
Các câu trên đều có từ "là" - từ biểu thị nhận định mang tính định nghĩa, giải thích.
- Phần vị ngữ sau từ "là" thường nêu những kiến thức khái quát về bản chất, đặc trưng, tính chất của đối tượng đứng trước từ "là". Trong văn bản thuyết minh, những loại câu văn định nghĩa, giải thích này đóng vai trò nêu vấn đề, đưa ra nội dung cần thuyết minh.
b. Phương pháp liệt kê
Gợi ý: Người viết đã sử dụng phương pháp liệt kê để kể ra lần lượt các biểu hiện của đối tượng theo trật tự từ lớn đến nhỏ (hoặc ngược lại), giúp người đọc nắm được đặc điểm, tính chất của sự vật, hiện tượng một cách cụ thể, sáng rõ.
c. Phương pháp nêu ví dụ
Gợi ý: Việc nêu ra ví dụ cụ thể về thái độ nghiêm khắc với những người hút thuốc lá nơi công cộng có tác dụng thuyết phục về ý thức giữ gìn sức khoẻ cộng đồng, đồng thời nhấn mạnh và kêu gọi mọi người nhìn nhận vấn đề thuốc lá một cách nghiêm túc.
d. Phương pháp dùng số liệu
Gợi ý: Các số liệu có ý nghĩa thuyết minh cho tầm quan trọng của thực vật nói chung, cỏ nói riêng một cách cụ thể, chân xác. Trong văn bản thuyết minh, nhất đối với lĩnh vực khoa học tự nhiên, các số liệu là cơ sở quan trọng để người viết thuyết minh về một vấn đề gì đó. Số liệu sử dụng trong văn bản thuyết minh phải có độ tin cậy cao, được chứng thực bằng phương pháp khoa học.
e. Phương pháp so sánh
Thuyết minh về độ rộng lớn của biển Thái Bình Dương, người viết đã tiến hành so sánh với các đại dương khác để giúp người đọc có được ấn tượng cụ thể về diện tích của nó. Phép so sánh có tác dụng làm nổi bật, cụ thể hoá đối tượng cần thuyết minh.
g. Phương pháp phân loại, phân tích
- Người ta áp dụng phương pháp này đối vớ sự vật đa dạng, nhiều cá thể để phân loại, trình bày rõ ràng.
- Để trình bày các đặc điểm của thành phố Huế, người ta phải dùng phương pháp nhân loại, phân tích:
+ Trung tâm văn hóa, nghệ thuật.
+ Thiên nhiên Huế rất đẹp.
+ Các kiến trúc của Huế rất nổi tiếng.
+ Món ăn của Huế rất phong phú, đa dạng.
+ Huế đấu tranh kiên cường.
+ Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng
II. LUYỆN TẬP
1.
- Tác hại của việc hút thuốc lá đối với người hút;
- Tác hại của việc hút thuốc lá đối với cộng đồng;
- Tỉ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam so với các nước Âu - Mĩ;
- Hút thuốc lá và hành vi văn hoá;
- Việc chống hút thuốc lá ở các nước phát triển;
- Thực trạng sức khoẻ cộng đồng ở Việt Nam.
Nghĩa là, người viết phải mở rộng phạm vi tìm hiểu xung quanh vấn đề cần thuyết minh.
2.
- So sánh.
- Đối chiếu
- Nêu số liệu
- Phân tích từng tác hại.
3. Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích: Ngã Ba Đồng Lộc là giao điểm…
- Phương pháp liệt kê: Liệt kê số tuổi đời của 10 cô gái và liệt kê số lượng những trận bom hằng ngày, nhiệm vụ của 10 cô gái lấp bom, số lần bị vùi lấp.
4.
- Nhiều bạn học chưa tốt.
- Nhiều bạn có điều kiện học tốt nhưng còn ham chơi.
- Có bạn có cảnh gia đình khó khăn, thường bỏ học.
- Có những bạn vốn kiến thức lớp dưới yếu, tiếp thu chậm. Đối với những nhóm học sinh đó nên có những phương pháp giúp đỡ khác nhau là hợp lí.
-----------------HẾT----------------
Cô bé bán diêm là bài học nổi bật trong Bài 6 của chương trình học theo SGK Ngữ Văn 8, học sinh cần Soạn bài Cô bé bán diêm, đọc trước nội dung, trả lời câu hỏi trong SGK.